68 ел бергә!

Кәшифә апа белән Фәрдегаян абый – сугыш чоры балалары. Балача­гы сугыш елларына туры килмәсә, Фәрдегаян абый юга­ры дәрәҗәләргә ирешер иде, мөгаен. Укымышлы егет ариф­метикадан биремнәрне дә бик тиз чишә, рус теленнән дик­тантны да “бишле”гә генә яза.

– Кайбер балалар мәктәпкә чыпта бөркәнеп килә иде. Безнең инәй хәстәрлекле яшәде, шуңа күрә минем ая­кларда һәрвакыт – тула оек белән чабата, өстемдә туладан тегелгән бишмәт булды. Бала­чакта урамда уйнап йөргәнне бөтенләй хәтерләмим. Авыл­да фәкыйрьлек, ачлык, чир ха­кимлек итә. 1944 елның язын­да халык көздән кырда кал­ган икмәкне ашап агуланды. Авылда “кан чире” башланды. Гаиләләре белән үлүчеләр дә булды. Мәңге онытмыйм: миңа 10 яшь чамасы иде, бригадир Салих абый чакырып китерде дә, хастаханәгә барып килергә кушты. Ат җигеп бардым. Хастаханәдән бала мәетен алып чыктылар, аны авылның югары очына илттем, – ди Фәрдегаян абый.

Фәрдегаян абый 1944 елның язында, ике ат җигеп, берүзе җир сөрергә чыгуын да бүгенгедәй хәтерли.

– Көне буе яланаяк ат куа­быз. Алҗап бетә идек. Хәлдән таеп кайтып егылабыз, иртән тагын торып китәбез. Ул ва­кытта тәртип каты булды. Бер уч борчак белән тотылучы­ларны төрмәгә яптылар. Өйгә алып кайтырга ярамый, шулай да басуда учакта борчак куы­рып ашарга рөхсәт ителә иде. Бер вакыйга истә калган. 1944 елның язы. Гобырдык чишмәсе буенда бәрәңге утыртабыз. Бәрәңге кабыгын пешерергә куйдык. Пешеп чыккач, ашар­га җыенып йөргәндә каравыл­чы Шәгали абзый килеп чык­ты да, бәрәңгене түгеп, таптап бетерде. Бәрәңге кабыгын да ашатмадылар!

Колхоз бригадиры кечкенәдән эшкә “җиккән” Фәрдегаян, җиде классны тәмамлаганнан соң, 16 яшендә конюх булып эшли башлый.

– Миңа күз атып йөргән кыз­лар күп булса да, Кәшифәгә күзем төшкәч, ике дә уйла­мый, Гәрәй абыем белән кыз­ны урлап кайттык. Тик озак та үтми, яшь киленне әнкәйгә калдырып, хәрби хезмәткә китәргә туры килде. Ульяновск өлкәсендә поезд белән яшерен йөкләр озата идек. Шөкер, ту­ган якларга исән-сау әйләнеп кайттым. Авылда газиз әнкәм, сөекле хатыным һәм әле бер тапкыр да күрмәгән кызым Фәйрүзә көтә иде, – дип, яшьлек елларын искә алды Фәрдегаян абый.

– Дүрт яшемдә әтисез кал­дым. Ат белән базарга барган әткәй юлда бик нык туңган. Кышкы суык үзәгенә үткәндер – әти 17 көннән якты дөнья белән хушлашкан. Әтиле кешеләргә кызыгып яшәдем. “Тормыш иптәшем әтием кебек яклау­чым, кайгыртучым да булсын иде”, дип тели идем. Аллаһы Тәгалә теләкләремне ишетте: Фәрдегаяным гомер буе мине кадерләп, саклап яшәде. 68 ел иңгә иңне куеп яшибез. Алга таба да тигезлектән аермасын! – ди Кәшифә апа.

Бер көн дә колхоз эшеннән калмый Кәшифә. Җәй көннәрендә кишер, чөгендер эшкәртергә, көлтә бәйләргә йөри, ә кышын башка хатын- кызлар белән бергә силос ба­зын, салам эскертен ача, ам­барда ашлык чистарта. Кәшифә һәм Фәрдегаян Баяновлар лае­клы ялга чыкканчы “Урал” кол­хозында хезмәт куя. Биш балага гомер бүләк итәләр.

– Гомер, тормышның ай- ваена карамыйча, шатлык-ку­анычлары, кайгы-борчулары белән үтә икән ул. Баекка ки­лен булып төшүемә дә 35 ел ва­кыт үткән. Әткәй, инәкәй белән аңлашып яшибез. Алар безгә – терәк тә, үрнәк тә! Инәкәй – олы җанлы кеше. Каенана­сы авырып, түшәккә егыл­гач, ул аны җиде ел сабый ба­ладай тәрбияләгән. Әбиебез: “Авырттырасыз, киленем тот­сын, аның куллары йомшак”, – дип әйтә торган булган. Шун­дый матур гаиләгә килен булып төшүем белән бик бәхетле мин! Үземне инәкәй белән әткәйнең кызы итеп тоям, – ди Кәшифә апа белән Фәрдегаян абыйның киленнәре Ләйлә.

Ләйлә апа да, тормыш иптәше Рамил абый да – укы­тучылар, Баек мәктәбендә эшлиләр. Укытучының эше ва­кыт белән чикләнми. Әти-әни ярдәме бик кирәк!

– Әткәй белән инәкәй ба­лалар үстергәндә иң зур ярдәмчеләребез булды. Бала авырый дип, эшкә бармый калмадык. Хәзер үзебез – әти-әниләр, оныкларыбыз да бар. Әти-әни янәшәсендә үзебезне сабый итеп тоя­быз. Гомер дәвамында әти- әнинең ныклы канаты астын­да, аларның яратуын тоеп яшәү – бик сирәкләргә генә эләгә торган бәхет. Ходай бәхетебезне күпсенмәсен!- ди Рамил абый.

Лилия Шәймиева.

Автор фотосы.