Мәктәпне һич тәмамлап булмый!

Беренче сыйныфтан ук ба­лаларга проект якларга ку­шалар. Темасы да гади бул­масын! Сабый башкаларны шаккатырырлык нәрсә уй­лап тапсын соң?! Аңлашыла инде, бу эшне әти-әниләргә башкарырга туры килә. Кич­ке биштә эштән кайтып, ашарга пешергән, бетмәс- төкәнмәс көндәлек эшләрне башкарган әни кеше проект­ларны кайчан ясарга тиеш?!

– Төрле фәннәрдән ясал­ган презентация эшләренең эчтәлеге еш кына кабатлана. Бик сирәк баланыкы гына үзгә була. Әниләрне дә аңлыйм: ин­тернеттан күчерелгән дип, ба­лаларга “2”ле куеп кайтара­сым килми. Без дә гаепле түгел, бездән дә таләп итәләр бит, – ди бер укытучы.

Отчетлар тапшырасы, до­кумент тутырасы дип, бала­лар бакчаларында эшләүче тәрбиячеләр дә сабыйлар­дан читләшә бара. Бала белән үткәрергә тиешле санау­лы сәгатьне тәрбияче кәгазь эшенә бирә. Төне буе дәфтәр тикшерүче укытучылар, дәресе балалар өчен кызыклы булсын дип янып торучы тәрбиячеләр юк шул хәзер.

– Мин – өч бала анасы. Бала балага охшамый, диюләре хактыр. Өлкән балам тугы­зынчы сыйныфта укый. Без аның ничек укырга торып киткәнен, дәрес хәзерләгәнен белмәдек тә. Шулай тиеш ке­бек кабул ителде. Уртанчы­сы икенче сыйныфта белем ала. Мәктәп букчасын тутыру­дан башлап бөтен өй эшләрен әтисе белән икебез башкара­быз. Уку-укыту программала­ры бик авыр! Өй эшләрен ин­тернет ярдәмендә эшлибез яисә сыйныфташларының әти-әниләреннән сорап ала­быз. “Күчерергә бир әле!” – дип сорау 40 яшьлек хатын өчен оят та, көлке дә! Уку елы төгәлләнгәнен зарыгып көттем. Чәчләр агарды, бөтен нервлар бетте, сәламәтлегем какшады. Минем бүтән укыйсым килми! – ди, уенын-чынын кушып, Ли­лия Сәлахова.

Әйе, хәзер каникулларны балалардан бигрәк әти-әниләр көтә. Без беренче сыйныф­ка барганда укый белми идек. Кайда анда язу, тапкырлау та­блицасы! Шулай да тормыш­та югалмадык, югары уку йор­тына да кердек! Ә бүген баш­лангыч сыйныфка алганда баланың укый-яза белүен төп таләп итеп куялар! Укый-яза белсә, мәктәпкә барып торуның кирәге дә булмас иде! Бала­ны шушы һөнәрләргә укыту­чы өйрәтергә тиеш түгелмени ул?! Беренче сыйныфка бала­лар җыючы укытучының, бала­лар бакчаларында йөреп, сай­лап кына, “каймак” балаларны җыюы да аңлашылмый! Язу- укуы начаррак булган, лидерлар рәтендә булмаган нәниләргә нишләргә? “Фәлән укытучыга бирәсем килгән иде! Аның сый­ныфы тулы икән инде”, – дип сөйли бер танышым. Бактың исә, баланы күңелеңә ошаган укытучыга бер ел алдан язды­рып куярга кирәк икән!

– Көчле укытучы дигәч, баламны фәлән укытучыга бирәсем килгән иде. Укытучы миңа: “Балагыз “слабыйрак”, башка укытучыга бирегез инде”, – ди. Укытучыдан гайрәтем чик­те. Укытып карамаган килеш ничек шулай җавап биреп була?! – ди Рүзилә Әхмәтҗанова.

Укуда арттарак калган бала­ны дәресләрдән соң алып ка­лып укытырга да атлыгып тор­мый укытучылар. Без укыган чорда укытучылар “укуда ак­саучыларга” өстәмә дәресләр бирә иделәр! Ә хәзер укытучы биреп җиткерә алмаган белем­не әти-әни аңлатып бетерергә тиеш! Балалы әниләр “өй педиатрлары”на әйләнгән иде инде, хәзер укытучы да булыр­га туры килә!

Бүген репетиторларга да – чират! Шулай булмый соң, кайсы әти-әнинең баласын укуда арт­та калган итеп күрәсе килсен?!

Сүз башым бит шүрәле дигәндәй, проектлар, иҗади эзләнүләр, презентацияләр яса­уны мәктәп укучылары түгел, аларның әти-әниләре эшли. Беркемгә дә кирәк булмаган, сыйныф бүлмәләрендә тузан җыеп яткан ул папкалар маку­латурага тапшырыла бит инде. Баланың көченнән килмәгән эшне йөкләп эшләтү урынына укытучылар тормышта кирәкле һөнәргә өйрәтсеннәр иде. Мәсәлән, чиләктәге су күләмен үлчәү, сызымсыз гына үлчәм алу һәм башкалар...

Һәр укытучы укучыдан үз фәнен төгәл белүен таләп итә. География, биология, фи­зика, татар, рус телләре һәм әдәбиятлары, тарих... Бу кадәр мәгълүматны укучы ничек истә калдырсын?! Географтан биология буенча мәгълүмат яисә физика укытучысыннан мәшһүр язучылар турында белешмә сорасаң, алар җавап бирә аламы?! Ә укучы бары­сын да белергә тиеш! Унбер ел дәвамында “тиеш” дип укы­ган кайбер үҗәтләр универсал­га әйләнәдер дә, бәлки. Ләкин белем үзләштерү һәр балага да җиңел бирелми шул!

Әти-әниләрнең бер яки ике бала үстерү белән чикләнүләре аңлашыла. Аларны бит укытасы бар! Элек “ашатасы, киендерәсе бар” дисәләр, бүген әти-әниләр балаларын “укытудан курка”. Төгәлрәге, үзенең кабаттан уку­ыннан.

Лилия Шәймиева фотосы.