Хисләреңне йөгәнли бел

Бигрәк тә яшьләр бөтендөнья пәрәвез челтәре корбаны­на әйләнде. Һәр адымна­рын фотога төшереп, шу­лардан альбомнар ясап, “В контакте”, “Инстаграм”, “Фейсбук” кебек социаль челтәрләргә куялар. Кем кая барган, нәрсә ашаган, кем белән күрешкән – ба­рысы да интернетта. Берәр кеше турында мәгълүмат алырга теләсәң, рәхим ит! Исем-фамилиясен җыясың да, вәссәлам! “Мин дус кы­зымны кияүдә дип белә идем. Ул бит барыбыз­ны “минем ирем бар” дип ышандырды. Аның ин­тернеттагы битен ачып карагач, алдаганын бел­дем. Дуслары исемлегендә ире юк. Ирен эзләп та­бып, аның битенә кердем. Бактың исә, ул башка берәү белән бик бәхетле яшәп ята икән. Хәтта балалары да бар”, – ди бер танышым. Ә син аның бик бәхетле яшәгәнен каян беләсең, дип сорыйм. “Ничек инде белмәскә! “В контакте” да бергә елмаеп төшкән фотолары тора бит! Тау­лы Абхазиягә дә барган­нар, диңгез буенда да ял иткәннәр. Гаилә белән төшкән фотосурәтләрдән генә тора бит битләре” ди! Менә сиңа мә!”

Чынлап та, кайсы кеше­не генә алма, һәрберсе ту­рында тулы мәгълүмат бар интернетта. Әле мәктәптә, башлангыч класста гына укучылар да, мәктәпне тәмамлыйсы елларын тәгаен исәпләп чыгарып, “1923-1928 елларда Ка­зан университетында яисә башка югары уку йорт­ларында укыды” дигән язу сырлаганнар шәхси биттәге белем турындагы мәгълүмат дигән урынга.

Инстаграмда бөтенләй башка тормыш. Монда кешенең яшәешен фото­лар сөйли. Менә очраклы бер кызның битен актарып алыйк. Мәрьям Сәйфиева. Иртән 8.30 сәгатьтә йо­кысыннан торганны рас­лаучы эчке күлмәк белән төшкән фото, 15 минут­тан гүзәлкәй теш чистар­та. Елмая-елмая теш чи­старткан кызны беренче генә күрүем. Тагын 10 ми­нуттан кызыкай йогырт ашый, иреннәренә буял­ган ризыкны теле белән ялап төшкән. Соңыннан, иреннәреннән бантик ясап, үзенең көзгедәге ча­гылышын төшергән дә, ан­нары йомшак аюын коча­клап, хисләргә бирелгән... Аннан соңгыларын карар­га түземлегем җитмәде.

Берсе “В контакте” сте­насына, бөтен дуслары укырлык итеп, “җан ава­зы” ыргыткан – “Яши­сем килми. Тормыш тук­таган кебек. Сөйгәнемнән башка яшәүнең яме юк. Миңа нишләргә?” Киткән җаваплар моңа, хәлен аңларга теләп үгетләүчеләр. Ул кыз­га ничә яшь дип уйлый­сыз? 13!!!! Бу яшьтә ничек тормышның яме бетәргә мөмкин? Мин бу яшьтә яратып мультфильм ка­рый, туңдырма ашый идем. Ә хәзерге яшьләр күңелләре төшкәндә тизрәк сыра һәм тәмәкегә үрелә. “Кайгыларын ба­сарга” ихтыяр көчләре юк, рухлары ныклы түгел. Юк, минем яшьләр бо­зылды диясем килми. Чөнки әле үземне дә карт­лар исемлегенә кертергә ашыкмыйм. Ләкин дөнья шулай үзгәрә аламы?

Интернет челтәре, кәрәзле телефоннар кебек үк, бик күп гаиләләрне боз­ды. “Сиңа кем язды? Нигә ул егет яисә кыз сиңа дус­лык тәкъдим итә? Нигә СМСларыңны бетердең?” кебек сораулар гаиләнең якты күгенә кара болыт булып эленә. “Язган СМС-хатларны бетерсәң дә, әллә нинди зиһенле хатыннар бар бит. Компьютерның тарихын актарып таба­лар, валлаһи! “Күңел өчен генә бер хатын белән язышкан идем. Үзен бер дә күргән булмаса да, нишләптер гашыйк бул­дым да куйдым. Ул мине аңлый, киңәшләрен бирә. Бер-беребезне әллә кайчан белгән кебек, бик җиңел аралаша идек. Хатын белеп алып, өйдә буран чыгарды. Гомер буе яшәгән хатын­ны бер белмәгән кешегә алыштырып булмый бит инде. Минем виртуаль мәхәббәтем хатын белгәч тә төгәлләнде”, – дип сөйләгән иде күршедәге олы яшьтәге бер абзый.

Ир-ат игътибарыннан мәрхүм калган, йөз-биткә әллә ни мактанырлыгы булмаган кызлар да, үз чи­ратларында, сөйгән ярла­рын бөтендөнья пәрәвез челтәреннән эзли. Андый­лар, гадәттә, рәшәткә ар­тында утырганнарның баллы телләренә алдана. Кайсыдыр матбугат чара­сы шундый бер хатын ту­рында язма чыгарган иде. Бичара хатын, гомер ба­кый ишетмәгән назлы сүзләргә алданып, төрмәдә утырган бер адәмгә сумка-сумка ризык ташыган, ай саен акча җибәреп торган. Күпмедер вакыттан бу ир-атның өйләнгән булуы һәм әлеге хатын-кыз җибәргән акчаларны үз гаиләсенә җибәреп ятуы ачыклана. Менә сиңа мәхәббәт!

Социаль челтәрләрдәге шәхси биткә язып элгән мәгълүматлар тату яшәгән матур гаиләләрне дә җимерергә сәләтле. Гаиләдә табак-савыт шалтырамый тормый. Менә шул “шалтырау”ны кайберәүләр, бөтен кеше “ишетерлек итеп”, интер­нетка урнаштыра. “Ул ми­нем тормышны җимерде”, “Ялгышым син”, “Без ике­без ике төрле кешеләр икәнен мин бүген генә аңладым”, “Мин сине күрә алмыйм” кебек язу­лар минуты-секунды белән дөньяның пәрәвез челтәрен урап чыга. Ми­нутлык ярсудан күпме авыр сүз әйтелде. Бер-береңә күпме пычрак аты­ла. Сүзләр оча – инде аны мәңге тотам димә. Шул рәвешле виртуаль дөньяда бу пар аерылганга әйләнә.

Ярый инде, бала-чагасы, яшь-җилкенчәк диярсең! Интернеттан бит хәзер депутатлары­быз да арына алмый. Зур киңәшмә һәм сессияләрдә аларның планшетта уйнап утырганын күрәбез. Мон­дый кешеләр нинди закон­нар чыгара ала инде?!

Өйдәге көндәлек тор­мышны да интернет тот­карлый. Кайбер очрак­та хуҗабикәләр үзләренә йөкләнгән төп эшләрен дә башкарырга онытып җибәрә.

“Күпме пирог янды духовкада,

Күпме кәтлит көйде табада...“

Бу сүзләрне һәрбер өйнең аш бүлмәсенә язып элсәң дә буладыр. “Ялт ит­тереп җыештырылган бүлмәләр, тәмле аш­лар, камыр ризыклары, җылы караш безгә интер­нет эшләмәгән көннәрдә генә эләгә”, – дип көлгән иде дус кызымның ире. Шаяру катыш әйтелсә дә, әлеге сүзләрдә хаклык та бар. Кешелек дөньясы хисләрен йөгәнли белсен, өйдәгесен урамга чыгар­мыйча яшәргә өйрәнсен иде! Югыйсә, ачудан әйтелгән сүзләрне, соци­аль челтәрләргә куелган фотосурәтләреңне яңадан җыеп алам димә! Алар миллионлаган халык ара­сында карап-тикшерелеп, “лайк”лар җыеп, сиңа ка­баттан дошман булып әйләнеп кайтачак. Шәхси тормыш, гаурәт бөтен ха­лык тикшерүенә чыгарга тиеш түгел, ул җиде йозак астына бикләнсен.

Фото - Татар-информ архивыннан