"Кул эшләрем файда китерсен"

Җирлегебездә кул эшенә осталар аз түгел.

Өлкәннәр арасында оештырылган кул эшләре күргәзмәсендә моңа тагын бер кат инандык. Өлкәннәр ара­сында уздырылган кул эшләре бәйгесендә агач эшләнмәләре белән катнашкан райондашы­быз – Салауз-Мухан авылын­да яшәүче Марс Тимергалиев­ны күпләр беләдер. Мәгариф ве­тераны ул. Марс абый конкур­ска бик күп агач эшләнмәләре алып килгән иде. Алар ара­сында уклау, тукмак, бизәк төшерелгән гөл аслыклары, урындыклар, агач чүкечләр, шәм аслыклары һәм тагын бик күп көнкүреш кирәк-яраклары бар иде. “Агач – яшәеш чыгана­гы” дип исемләнгән күргәзмәсе өчен Марс абый диплом белән бүләкләнде.

– Кул эшләре белән ла­еклы ялга чыккач ныклап шөгыльләнә башладым. Мате­риаллар һәм станок сатып ал­дым. Ялда вакыт күп, күңелең теләгән әйберне иркенләп, тәмләп ясарга була, – ди Марс абый.

Марс абыйның агач эшенә хирыслыгы әтисе Мөдәссирдән килә. Заманында иң кирәкле һөнәр иясе – агач остасы бул­ган Мөдәссир абый салган йортларның саны-исәбе булма­ган. Иске Әлмәт авылында ул салган йорт бүген дә күз явын алырлык булып, балкып тора.

– Без Мөслимнең иң ерак авылларының берсе – Иске Әлмәттә яшәдек. Яңа өйгә күчүебез бүгенгедәй хәтердә. Әткәй аны 1965 елда сафка ба­стырды. Өченче сыйныфта укып йөргән чагым иде. Тәрәзә кашагаларын, өйне генә түгел, капканы да бизәкләп ясаган иде әти. Ул вакытта бит станоклар юк, бизәкләп эшләр өчен кул көче һәм вакыт кирәк. Әткәй пычак һәм балта белән төшерде ул бизәкләрне. Курчак өе кебек матур өйдә яшәдек, – дип искә ала Марс абый.

Бүген дә төп нигезнең ут­лары сүнмәгән. Биредә Марс абыйның 89 яшьлек әнисе Мәрзия гомер кичерә. Иртә яз­дан түтәл-түтәл суган, кыяр-по­мидорны, башка яшелчәләрне мулдан үстерә Мәрзия апа.

– Салкын кышлар­да Мөслимдәге фатирым­да яшим. Иртә яздан караңгы көзгә кадәр балаларыбызның балачагы узган, Мөдәссир белән яшәгән йортыбыз­га кайтам. Мөдәссирнең кул җылысы кергән йортның һәр бүрәнәсе яшьлек елларымның матур хатирәләрен саклый. Агач йортта яшәгән кешенең сәламәтлеге дә ныклы була, һавасы да рәхәт! – ди Мәрзия апа.

Марс абый гаиләдә иң өлкән бала була. Эне- сеңелләрен карау белән бергә ул агач эшләнмәләрен ясар­га да өйрәнә. Әтисе яныннан китмәгән малайның киләчәктә аның кебек балта остасы була­сы килә. Беренче кул эшен – сы­ерчык оясын ул 7 яшендә ясый. Калдык-постык такталар белән менә дигән кош оясы ясап куя. Шул вакыт әтисе дә, тел шарт­латып: “Болай булса, улым, мине дә узып китәрсең! Кулың эш белә, югалмассың!” – ди.

Марс Тимергалиев 43 ел Салауз-Мухан мәктәбендә сызым, тормыш иминлеге нигезләре, хезмәт дәресләрен укыта. Эшләү дәверендә ул җитәкләгән технология түгәрәкләренә дә бик теләп йөри укучылар. Үзләре яса­ган такталар, тукмак-уклаулар белән әти-әниләрен атна саен сөендереп тора балалар. Бүген аның шәкертләре Илназ Гали­ев, Альберт Габбасов үзләре дә агач осталары рәтендә.

– Марс агач эшләренә башы- аягы белән кереп чума. Кайва­кыт шелтәләп тә алам үзен. Мунчага дигән утын агачла­рын, ярып куелган түмәрләрне дә “урлаштыра” кайвакыт. “Өслеге матур, шома, тигез” дип, мастерскоена ташый, – дип елмая тормыш иптәше Ра­ушания апа.

Баштарак Марс абый агач эшләнмәләрен кулдан гына ясаган. Әтисенең бу эшкә бар йөрәге белән бирелгәнлеген күреп, Яр Чаллыда яшәүче улы Ирек Марс абыйның ту­ган көненә агач станогы бүләк иткән. Марс абый агач эшләнмәләре өчен тактаны са­тып ала. Кайвакыт, табигатькә зыян салмыйча гына, урман­дагы сынган агачларны да эшендә куллана.

– Балаларның балаларын – оныклар сөеп яшәр чорга якын­лаштык. Шөкер, дүрт оныгыбыз бар. Оныклар күбәйгән саен эше дә күбәя икән аның. Мәктәпкә, балалар бакчасына мин яса­ган кечкенә урындыклар, сы­ерчык оялары, җимлекләрне алып китә балалар. “Бабаебыз ясады!” дип, үзләренчә горур­ланып та йөриләр. Аларны шат­ландыру иң зур юаныч инде ба­бай кешегә, – ди Марс абый.

Марс абыйның хыялы бар – зур шахмат фигуралары белән шахмат өстәлен ясау. Бүген ул әлеге фигураларның бизәлеше турында уйлана. Яса­ган әйберләрем кешегә файда китерсен дип яши райондашы­быз. Бу – аның тормыш девизы.

Римма Афзалова фотосы