Коррупция – социаль явызлык

– Наил Әхтәмович, коррупция нәрсә ул?

– Әлеге терминның рәсми төшенчәсе “Коррупциягә каршы көрәш турында”гы Федераль законда беркетелгән. Корруп­ция ул – хезмәт урыныннан явызларча файдалану, ришвәт бирү, ришвәт алу, вәкаләтләрдән явызларча файдалану, вазыйфаи зат тарафыннан үз вазый­фаларыннан явызларча яисә башка за­консыз файдалану, акча, кыйммәтләр, мөлкәт яки мөлкәти характердагы баш­ка хокуклардан файдаланып, үзе яки өченче затлар өчен табыш алу максат­ларында җәмгыять һәм дәүләтнең за­конлы мәнфәгатьләренә каршы кылын­ган гамәлләр.

Массакүләм мәгълүмат чараларында һәм әдәбиятта коррупция җәмгыятьнең сәламәт үсеше юлында җитди киртә бу­ларак тасвирлана, ул – тыкшынуны һәм бетерүне таләп итә торган социаль явыз­лык.

– Ни өчен Халыкара коррупциягә каршы көрәш көне 9 декабрьдә билгеләп үтелә?

– 2003нче елның 9 декабрендә Мексиканың Мерида шәһәрендә Берләшкән Милләтләр Оешмасының Коррупциягә каршы конвенциясенә юга­ры дәрәҗәдә кул кую өчен сәяси кон­ференция ачыла. Документны имзала­ган дәүләтләргә ришвәт, бюджет акчала­рын урлау һәм коррупцион керемнәрне юк итүне җинаять дип игълан итү йөкләнде. Россия беренчеләрдән бу­лып Конвенциягә кул куйды. Бу көнне дөньяның күп кенә илләрендә Халыка­ра коррупциягә каршы көрәш көненә ба­гышланган очрашулар, конференцияләр, семинарлар һәм башка чаралар уза. Әлеге көнне гамәлгә куюның макса­ты коррупция проблемасын аңлауны тирәнәйтү иде.

– Наил Әхтәмович, Сез ничек уй­лыйсыз, Конвенциягә кул куелганнан соң үткән 18 ел эчендә бу юнәлештә дөньяда нидер үзгәрдеме?

– Әлбәттә, үзгәрде. Конвенция әлеге юнәлештәге үсешкә зур өлеш кертте, милли норматив-хокукый актларда бул­ган проблемаларны юкка чыгарды. Әмма белгечләр коррупция кебек фактны ту­лысынча бетерү мөмкин түгел диләр. Шуңа да карамастан, аны минимумга җиткерергә омтылырга кирәк.

Илнең, республика икътисадының үсешен, җитештерү өлкәсен алга таба үстерү һәм гражданнарның тор­мыш дәрәҗәсен арттыру максатла­рында республикада 2021-2024 еллар­га коррупциягә каршы тору өлкәсендә милли план кабул ителде. Аның 12, 13 бүлекләрендә каралганнарны тормышка ашыру максатында коррупциягә каршы агартуга һәм җәмгыятьтә коррупциягә каршы стандартларны популярлашты­руга, гражданнарның һәм җәмгыять институтларының дәүләт сәясәтен гамәлгә ашыруда катнашуын киңәйтүгә юнәлтелгән чаралар гамәлгә ашырыла.

– Районда Халыкара коррупциягә каршы көрәш көне белән бәйле нинди чаралар үткәрелә?

– Коррупция – җәмгыять һәм икъти­сад үсешенә тискәре йогынты ясаучы, тотрыксызландыручы фактор. “2015- 2024 елларга Татарстан Республика­сы Мөслим муниципаль районында коррупциягә каршы сәясәтне гамәлгә ашыру” муниципаль программасын үтәү йөзеннән райондагы барлык муници­паль, республика һәм федераль ведом­стволар тарафыннан ел дәвамында эш алып барыла.

Декабрь ае башыннан ук район баш­лыгы раслаган план нигезендә Халыка­ра коррупциягә каршы көрәш көне кыса­ларында төрле чаралар оештырыла. Хо­кук саклау органнары, мәгариф идарәсе, мәдәният бүлеге, яшьләр оешмалары һәм иҗтимагый оешмалар коррупциянең тискәре йогынтысын аңлатуга һәм коррупциягә каршы дөньякүләм ка­раш формалаштыруга юнәлтелгән мәгълүмати-агарту чаралары үткәрә. Яшьләр, мәктәп укучылары, өлкәннәр белән очрашулар, түгәрәк өстәлләр, викториналар, тәрбия әңгәмәләре, күргәзмәләр, конкурслар үтә.

– Коррупция кайсы өлкәләрдә аеру­ча киң таралган?

– ТР Икътисад министрлыгының 2021 елның беренче яртыеллыгы өчен мо­ниторинг нәтиҗәләреннән күренгәнчә, торак-коммуналь хуҗалык өлкәсендә ришвәтчелек очраклары турында – 34 коррупцион характердагы шикаять, мәгариф һәм фән өлкәсендә 92 шика­ять кергән. ТР Эчке эшләр министрлы­гы мәгълүматларыннан күренгәнчә, 2021 елның беренче яртыеллыгы нәтиҗәләре буенча республикада коррупцион юнәлештәге җинаятьләр нигезендә 847 җинаять эше кузгатылган. Алар арасын­да 540 җинаять эше – вазыйфаи затлар­га карата вазыйфаи җинаятьләр буенча.

Хисап чорында республика­да коррупция юнәлешендәге вазый­фаи җинаятьләрдән 519 җинаять тикшерелгән. Алар арасында ришвәтчелекнең 243 очрагы, хезмәт ялганының (подлог) 42 очрагы, вазый­фаи вәкаләтләрне арттыруның 35 оч­рагы, вазыйфадан явызларча файда­лану белән бәйле 18 очрак бар. 30 му­ниципаль берәмлектә коррупцион җинаятьләр ачыкланган. Коррупцион җинаять кылган өчен 295 кеше җинаять җаваплылыгына тартылган, аларның 143е – вазыйфаи зат, 152се – граждан­нар.

Риск зоналарына даими анализ яса­ганда, коррупциянең җәмгыять тор­мышындагы иң йомшак урынга – гражданнарның көндәлек тормышына бәйле булуы күренә. Ягъни сәламәтлек саклау, мәгариф, коммуналь-көнкүреш өлкәләре. Районыбызда бу өлкәләрдә коррупцион юнәлештәге җинаятьләр юк. Шуңа да карамастан, даими һәм мак­сатчан рәвештә профилактик чаралар күрелә. Бу тискәре күренешкә каршы нәтиҗәле көрәшкә җәмгыятьнең һәр әгъзасы үз өлешен кертергә тиеш, дип уйлыйм.

Мөнирә Арсланова.