Әдәби мизгел. Җылы оя ( ЛӘЙЛЕКӘЙ МАЛАЙ ТАПТЫ)

Роза Хәбибуллина.

Җылы оя

повесть

Бәбәйләргә җыенганда, Ләйлекәй үги улын исеннән чыгармады. Сабыйны бу вакыйгага хәзерләргә кирәк, чөнки яңа туган бала күп вакытны алачак, Мөхәммәтнурга игътибар җитеп бетмәсә, көнләшеп интегер, Ходай сакласын!

–Улым, син инде зур булып үстең. Сиңа бәләкәй генә апай  алып кайтыйкмы? Берәр бәләкәч эне яки бәләкәй сеңле? Сиңа уйнарга иптәшкә? И ул сине яратыр инде, Мөхәммәтнур абыем дияр сиңа! –Малай  елмая, ризалыгын  белдереп, башын селки.

Ләйлекәй малай тапты.. Абыйсының исеменә якын исем сайлап, Мулланур дип куштылар.  

Бала тугач, түшәмгә сиртмә кагып, бишек  элделәр. Мөхәммәтнур песи кебек гел шул тирәгә елышты. Ләйлекәй куенына алып бала имезгәндә, малай ымсынып, төкрекләрен йотып куя. Моны күргәч, Ләйлекәй, бер стаканга  савып,  Мөхәммәтнурга ими сөтен бирде. Малай стаканга ике куллап тотынып, тын да алмый, тамчысына  адәр эчеп бетерде.

–Тәмлеме, улым?

–Тәмле ,–диде сабый, иреннәрен ялап.

Кечкенәне юындырганда да гел шул тирәдә була, кызыгып карап тора. Еш кына әнисе аны да апаен суда юындыра да, комгандагы  җылы су белән такмаклый-такмаклый коендыра:

Суы сарыксын, үзе калыксын,

Аю баласы, бүре баласы,

Көндез уйнасын, төнлә йокласын.

Озын гомерле булсын !

                                          ***

Чымырдап сөт төшкән күкрәген беренче мәртәбә сабыена имезгәндә Ләйлекәй ана булуның ләззәтен, рәхәтен, бәхетен татыды! Аны сүз белән аңлатып бирерлек түгел икән! Шул бөек мәхәббәт бәрабәренә икән бит әниләрнең корбаннары!.. Сабырлыгы, түземлеге, изгелеге!

Ләйлекәй бу тетрәндергеч яратудан, мәхәббәттән хайран калды! Биләүләгән улын тешләрен кысып сөя, елмаюдан яңаклары авырта башлый! Үзенең уйлары гел кечкенә улы турында гына булганга, ире балага игътибарсыз кебек тоела башлады.

–Мирзагали, син баланы яратасыңмы?

–Яратам.Нигә сорыйсың?

–Бер дә балаларны сөймисең...Мулланурны да, Мөхәммәтнурны да...

–Бәй, Мөхәммәтнур үсте бит инде, ә Мулланурны тотсам берәр җирен авырттырырмын дип куркам.

–Курыкма, мәле тот, –дип иренә бәбине тоттырды. Мирзагали  улын сак кына тотып, йөзенә карап елмайды.–Минем улым мужик бит, аны иркәләп бозарга кирәкмәс! Мөхәммәтнур да мужик?! Олы егет бит инде син, әйеме, улым?!–Малай мужикның ни икәнен белмәсә дә, егет икәнен аңлап, елмая!

–Яратканга кеше бозылмый, игътибар итмәсәң генә бозыла!

                                        ***

                 КУАНЫЧЛЫ ҮЗГӘРЕШЛӘР

Районга тракторлар кайта башлагач, Сәетгали Мирзагалине

укырга җибәрде.                     

–Ләйлекәй! Мине районга МТС ка трактористлыкка укырга җибәрәләр!–дип дәртләнеп, сөенеп кайтты Мирзагали.

–Озаккамы ?

–Ике айга. Син ризамы?

–Ризамы, дип...Кушкач барырсың инде. Укып кайткач, кайда эшләячәксең? Мытыестамы?

–Белмим әле. Бездә дә МТС төзиячәкләр ди. Безнең колхозга да трактор бирәләр, дип сөйлиләр. Трактористларга хезмәт хакын яхшы түлиячәкләр ди.   

Ире атлар караудан тимер айгырга күчеп утыргач, Ләйлекәйнең башы күккә тиде! Мирзагали аның каршында әллә нинди  югарылыкка күтәрелде!  Кара тузанга батып кайткан Мирзагалине  юынгычта  җылы су белән исле  сабын, чиста  тастымал  әзерләп  көтә.

                                                   ***         

Икенче уллары Мулланурга бер яшь тулганда, чыбылдык эчендә хатынының  билен кочкан Мирзагали ниндидер үзгәреш тойды:                              

–Карале, Ләйлекәй, тазарасың димме? Әллә ?..

–“Әллә” шул, әтекәем!

–Чынлапмы? Нишләп миңа бер сүз дә әйтмәдең?

–Белмәй торсын әле дидем!– Ләйлекәй йөзен иренең күкрәгенә яшереп, башкалар ишетмәсен дип тыелып кына көлде. –Мирзагали хатыны бала артыннан бала ташый дип сөйләмәсеннәр!

–Исәр! Өч бала күпмени ул! Әле мин сиңа дүртенчесен дә, бишенчесен дә таптырам!–Мирзагали хатынын кочаклап,  кайнар иреннәреннән, яңакларыннан, аз гына юаная башлаган эчен үбеп:

–Ике малай янына кызлар да кирәк! Кызлар булмаса, малайлар да ярай!

–Мирзагали, ишәйгәч, бу бәләкәй өйгә сыймыйбыз бит инде, әйеме?   

–Мин инде күптән ул турыда уйлап йөрим. Болай булгач, ашыктырырга кирәк. Агачны үзебезнең тирәдәнрәк бирсәләр,  быел ук бура ясап куярбыз.

Корган планнарын тормышка  ашыра барды Мирзагали. Йорт  салып башка чыктылар. Ләйлекәй  ике улы янына бер-бер артлы белән Гөлгенәне алып кайтты . 

Яңа өйдә дөньяларын  яңача кордылар.

–Мирзагали, бу өйгә сәке ясамыйк. Район кибетеннән тимер карават алып кайтырсың, җәме? –Хатыны күптән хыялланып, кызыгып йөргән  ялтыравык  башлы  зәңгәр тимер карават алып кайтты Мирзагали.

Олы якка  өстәл  тирәли урындыклар тезделәр.

Өй түбәсен дә салам белән түгел, такта белән яптылар.

Төп йортта  Мирзагалинең әнкәсе белән кече энесе калды. Өлкәнрәк энесен армия хезмәтенә алдылар.

Яңа йортта тормыш та яңача  үзгәрде: тракторда эшләгәч, Мирзагалигә  ашлык  мул тия, туклык, бөтенлек, элеккегә караганда баерак та – келәттә ашлык күп булгач, маллары да ишәйде. 

Кечкенә йорттан соң үз өйләрендәге иркенлек гаҗәп тоела: кызыл чылбылдыкның да кирәге калмады: зәңгәр җирлеккә  алсу чәчәкләр төшкән ситсыдан Ләйлекәй караватларына чаршау тегеп элде. И аның матурлыгы: чәчәкле урман аланы балкый диярсең!    

Ләйлекәйнең иң олы байлыгы – тегү машинасы. Ул хәзер энә белән каеп, кулдан тегеп утырмый,  челтерәтеп улларына -кызларына “эһ” дигәнче күлмәк яки ыштан тегеп кигерә. Кызларының күлмәкләрен чигәргә дә вакыт таба.

–Ничек өлгерә бу Ләйлебәдәр?–дип аптырый  хатыннар.     

Авыл кешеләренең дә  соравын читкә какмый, күлмәктер, алъяпкычтыр тегеп бирә. Хәзер инде авылда башка яшь киленнәрне тикшерәләр, Ләйлебәдәр сынауларны үткән, Акхуҗаның үз кешесе: дүрт балалы, яхшы күңелле уңган хатын. Сеңлесе Маһинур да, җан кисәге, яшьлек дусты Ләйлекәйдән соң озак та тормыйча, кияүгә чыкты.

Ижау мулласы  килеп, Маһинурга кече  улын өйләндереп, никах укып, Ижауга алып китте. Июнь  аенда ире белән Ижаудан кайтырга җыеналар иде.

                                     * * *

Маһинурларның кайтканын ишеткәч, Ләйлекәйнең шул минутта чыгып йөгерәсе килде! Сагынулары көчәйгәндәй булды! Мирзагалиенең эштән кайтканын көчкә көтеп алды.

–Мирзагали! Маһинурлар  кайткан! Кайчан барабыз?

Ире  ишегалдындагы коймага эленгән юынгычта битен-кулын сабынлап  юына иде . Тастымал тотып торган хатын иренең киң җилкәләренә, мускуллары йомрыланып торган беләкләренә, кояшта янып каралган муены белән йөзенә сокланып, эчтән генә“ күз тимәсен!”дип куйды да, соравын кабатлады:

–Кайчан барабыз , ә?

Мирзагали кытыршы сөлге белән ашыкмый гына сөртенде. Шул чак капка шыгырдап ачылды, борылып карасалар – аларга таба кочагын җәеп Маһинур йөгерә..

–Ләйлекә-ә-әй!

–Маһин –у –у -р !

Апа белән сеңел кочаклашып, бер-берсенең куенына  сеңеп, тавышсыз гына елыйлар иде. Елмайган нурлы йөзләре буйлап сөенеч яшьләре  тәгәри...

Озак утырдылар бу кичне. Сөйләшеп сүзләр бетәрлек түгел. Баҗалар, хатыннары иркенләп сөйләшсеннәр дип, ашап–эчкәч, бакчага чыктылар. Мирзагали  ясап куйган  агач өстәл янына, эскәмиягә килеп утырдылар.

Өйдә исә, ыгы-зыгы:бала-чага, Ижау апалары алып кайткан киемнәрне киеп күрсәткәч, уенчыкларга тотындылар. Маһинур балалардан күзен дә алмый.

–И-и-и, ничекләр карап  җитешәсең боларны? Сөбханалла!  Кай  арада  үсеп беткәннәр  болар?!

Ләйлекәй сөенечле күзләре белән балаларын багып:

–Бер-берсен карашып үсәләр  бит алар! Башта Мөхәммәтнур абыйлары карашты, әйе бит улым! –диде  кечкенәләр янында торган  өлкән улына.  Тугыз яшен тутырган  Мөхәммәтнур елмаеп  баш какты.

–Мөхәммәтнур, ничәнче класста укыйсың , апаем ?

–Өченче класска күчтем.

–Әйбәт укыйсыңмы ?

Малай бу сорауга тиз генә җавап бирмәде,оялды .

–Әйбәт укый, дүрт тә биш, өчлесе бер-ике генә. Өйдә бик булыша. Малларны гел ул карый, Аллага шөкер, үсте инде, - дип мактады Ләйлебәдәр. Малайның яңаклары алсуланды, әнкәенең мактавы аны үстереп җибәргәндәй булды.

Матур ефәк күлмәкле, кыйммәтле хушбуй исе килеп торган гүзәл шәһәр хатыны  ике бәбәй итәкле ситсы күлмәк өстеннән ак аляпкыч бәйләгән  тутасының бәхетенә сокланып, кызыгып утыра. Кияүгә чыкканына өч ел тулып китсә дә, Маһинурның баласы юк. Шуңа да ул  кимсенә,  шул тиклем балалы хатыннарга кызыгып карый, тупырдап торган баланы куенына алып имезәсе килә.

Күптән түгел генә тәпи йөри башлаган Гөлгенә  әнисе янына килгән иде, Маһинур кызчыкны күтәреп алып сөйде, битеннән үпте. Кызчык әнисенә тартылды,матур ападан ятсынды бугай.

 –Ләйлекәй, миңа бирегез бу кызыгызны !

Хатын сеңлесен  жәлләп куйды.

–Үзеңнеке булыр әле , җаныкаем.   

Сеңлесенең сүзеннән  елмайды: “Менә үзең бала тап та,   кешегә биреп кара ! “–дип уйлады. Өйләрен  тутырып йөргән дүрт баласы – ике улы, ике кызы аның дөньядагы иң олы байлыгы, олы бәхете!

                                                    * * *

Август-сентябрь айларында Мирзагали өйләренә йокларга гына кайтты. Ашау-эчү дә кыр станында гына булды. Игеннәрне урып-җыйгач, көзге чәчү өчен  җир сөрде.

Бер кичне, тракторы белән капка төбенә кайтып туктады. Өйгә кереп чыккач, Мирзагали аптырап карап торды: хатыны тракторга менеп утырган!

–Ләйлекәй, нәмәшлисең анда?!

–Мирзагали, моны йөртүе кыенмы?

–Сиңа нигә ул?

–Минем дә өйрәнәсем килә!

–Җиңел! На-а! –дисәң китә, тр-р-р! дисәң туктый!

–Шаярма әле! Өйрәт әле мине дә! Хатыннар да йөриләр икән бит, гәҗиттә язганнар! Алар миннән кай төше белән артык?!

–Артык түгелләрдер! Ләкин трактор йөрер өчен түгел, эшләр өчен бит! Өйрәтсәң, эшләр дә бу! Аның үҗәтлеге белән! Түлке бер өйдән ике тракторист күп булмасмы?”–дип уйлады ире.

Хатынының күңелен күрер өчен, Мирзагали мәзәк итеп, берничә тапкыр Ләйлекәйне  рульгә утыртып йөрткәләде. Шундый көчле машина аңа буйсынганга, Ләйлекәй балаларча шатланды!

–Әллә нәрсәсе юк икән моның,  өйрәнсәң, –дип тә куйды беркатлылык белән. Ире кычкырып  көлде.

–Ә син аның күпме   чәстләрдән  торганын беләсеңме соң?!

–Син үзең беләсеңме соң?

–Ну -у-у, өйрәттеләр инде, беләм.

–Бәй, шулай булгач! Кеше эшләмәс эш булмас!

Ул вакыттагы уен-көлке генә тоелган күнекмәләрнең тормышта кирәк буласын берсе дә күз алдына китерми иде әле.

                                        * * *