60 яшьтән өлкәнрәкләрне вакцинацияләү турында

Росстат мәгълүматлары бу­енча COVID-19дан ва­фат булганнарның 83 проценты – 60 яшьтән өлкән пациентлар. Бөекбританиядә үткән анализ нәтиҗәләреннән күренгәнчә, вакцинацияләнмәгән 60 яшьтән өлкән гражданнарның үлү ихтималы 50 яшькә кадәр төркемдәгеләргә караганда биш тап­кыр югарырак, 80 яшьтәгеләрнең корона­вирус инфекциясеннән үлү куркынычы 11 тап­кыр артык.

Иммунитет системасы­на йөкләнеш арту сәбәпле, өлкәннәрдә өзлегүләр бу­лырга мөмкин, шул исәптән вируслы пневмония һәм төрле тромбозлар кебек иң хәтәрләре. Бу өзлегүләр үлем белән тәмамланырга мөмкин. Шул сәбәпле бүген 60 яшьтән өлкән кешеләргә COVID-19га каршы вакцина ясату бик кирәк һәм беренче чиратта үткәрелергә тиеш.

Ө л к ә н н ә р н е вакцинацияләү үзенчәлеге нәрсәдә?

Ө л к ә н н ә р н е вакцинацияләүнең прин­ципиаль үзенчәлекләре юк. Башка яшь төркемнәрендәге кебек үк, вакцинаны хроник авырулар көчәймәгән вакыт­та ясатырга кирәк. Күптөрле авырулар булганда вакцина­ция алдыннан дәвалаучы та­биб белән киңәшләшү шарт.

Процедура турында нәрсә белергә кирәк? При­вивкадан соң яшьләрнең һәм өлкәннәрнең үзләрен ничек хис итүләрендә аер­ма бармы?

Вакцина ясатыр алдын­нан махсус медицина пер­соналы зарары булу-булма­уны аныклый. Кискен авы­рулар (ОРВИ, кискен эчәк инфекцияләре һ.б.) булганда, хроник авырулар көчәйгәндә, элек ачыкланган авыр аллер­гик реакцияләр булганда, алда ясалган дозадан авыр өзлегүләр күзәтелгәндә вак­цинация үткәрелми. Препа­рат кулбашы мускулы эченә кертелә. Прививка уры­ны бераз авыртып, кычы­тып, шешенеп, кызарып то­рырга, тән температурасы күтәрелергә, мускуллар, бу­ыннар сызларга, хәлсезлек күзәтелергә мөмкин. Кагыйдә буларак, барлык симптом­нар да 1-3 көн эчендә үтә. Иммунитет җавабының яшь үзенчәлекләре белән бәйле рәвештә 60 яшьтән өлкәнрәкләр, яшьләргә кара­ганда, прививканы җиңелрәк кичерәләр.

Өлкәннәрдә иммунитет җавабы акрынрак формала­ша, диләр.

60 яшьтән өлкән кешеләр арасында иммунитет җавабы акрынрак һәм азрак форма­лашу очраклары еш күзәтелә. Бу физиологик үзенчәлекләр белән бәйле. Иммунитка фи­зик активлыкның җитмәве, саф һавада аз булу, ашказаны- эчәк тракты авырулары, ви­таминнар һәм минераллар җитмәү дә тәэсир итә. Им­мунитет дефициты ачы­кланган очракта табиб белән киңәшләшергә кирәк.

Диабет, йөрәк-кан тамыр­лары, буыннар авыруы ке­бек хроник чирләр булганда ничек вакцинацияләнергә?

Һәр хроник авыру вак­цинация ясату өчен өстәмә күрсәткеч булып тора. При­вивканы хәл стабиль булган­да, терапия схемасын сайлап ясарга кирәк.

Даими рәвештә дару­лар эчү һәм вакцина яса­ту. Өлкән яшьтәге кеше ка­бул итә торган дарулар ара­сында вакцина тәэсирен киметүче препаратлар бар­мы?

Андый препаратлар юк. Күпчелек очракта дарулар­ны элек сайлаган схема буен­ча кабул итүне дәвам итәргә кирәк. Әмма кайбер дару­лар иммунитет җавабын бар­лыкка китерүне киметергә мөмкин. Бу – ревматологик һәм онкологик авыруларда озак вакытка билгеләнүче цитостатик һәм кортикосте­роидлар. Мондый терапия алучы пациентларга вакци­нация алдыннан дәвалаучы табиб янына керү мәҗбүри. Табиб зарар булу-булмауны аныклый, мөмкин булганда дозаны коррекцияли.

Авыруны үткәргән өлкәннәргә прививканы ни­чек ясатырга?

COVID-19ны кичергән өлкән яшьтәге кешенең ярты елдан соң кабат авыру куркы­нычы арта. Шуңа күрә авы­рып терелгән барлык кешегә дә алты айдан соң, ПЦР-тест нәтиҗәсе тискәре булган оч­ракта, кабат вакцина ясатыр­га кирәк.

Грипптан прививка яса­тырга кирәкме? Яисә ковид­тан гына ясатыргамы?

Коронавирустан вакци­на ясатудан тыш, өлкәннәргә гриппка каршы да вакцина ясатырга кирәк. Чөнки һәр вакцина билгеле вирусларга каршы антитәнчекләр эшләп чыгаруга китерә һәм башка инфекцияләргә каршы тору­чанлыкны бик азга гына арт­тыра. Төрле вакциналар ясау интервалы бер айдан ким булмаска тиеш. Хәзерге ва­кытта ике вирусның да ком­понентлары булган вакци­наны тикшерү бара. Аның нәтиҗәлелеге исбатланган очракта берьюлы гриппка һәм коронавируска каршы вакцина ясата алачакбыз.

Өлкәннәргә ничә яшькә кадәр вакцина ясатырга була? 80-90 яшьтә ясарга ярыймы?

“Спутник V”ны һәм “ЭпиВакКорона”ны 18 яшьтән, яшь чикләүләренә бәйсез рәвештә кадатырга ярый. 80 яшьтән өлкәнрәк пациентлар арасында COVID- 19дан үлүчеләр күбрәк дигән статистиканы исәпкә алып, мондый яшьтә булу вакцина ясату өчен өстәмә күрсәткеч булып тора.

Вакцинациядән соң нәрсәне истә тотарга кирәк?

Вакцинация авырып китү куркынычын, аның авыр фор­мада үтүен һәм үлү очракла­рын киметә, әмма тулысын­ча булдырмый калмый. Шуңа күрә вакцина ясатканнан соң да барлык саклану чарала­рын күрергә кирәк. Иммуни­тет җавабы ике компонент­лы вакцинаның беренче до­засын керткәннән соң 42-45 көн эчендә формалаша. Ягъ­ни бу чорда вакцинаның са­клау көче әле юк һәм куркы­нычсызлык чараларын төгәл үтәргә кирәк: мөмкин булган очракта кеше күпләп йөри торган урыннарда йөрүне минимумга кадәр киметергә. Өйдән тыш, транспортта ма­ска кияргә, дистанцияне са­кларга, кулларны ешрак юар­га, дезинфекция чаралары кулланырга кирәк.

Антитәнчекләр булса, өлкәннәргә ревакцинация ясау кирәкме?

Р е в а к ц и н а ц и я антитәнчекләр дәрәҗәсенә бәйсез рәвештә кирәк. Чөнки тикшеренүләр күрсәткәнчә, алты айдан соң иммунитетның саклау дәрәҗәсе шактый кими һәм профилактика ышанычлы булмый.

Прививкадан соң авыр­ган очракта нәрсә эшләргә?

Прививкадан соң респира­тор инфекция билгеләре бар­лыкка килсә, өйдә калып, та­бибны чакырырга һәм аның бөтен күрсәтмәләрен үтәргә кирәк. COVID-19 расланган оч­ракта кичекмәстән дәвалый башларга кирәк. Дәвалауда принципиаль аерма юк.

ТР буенча Роспотребнадзор идарәсе.