Уңыш сере – хәстәрлектә

 Җир эшкәртеп мул уңыш алуның никадәр авыр хезмәт икәнен һәммәбез белә. Бүгенге шартларда ничек мул уңыш алырга? Нинди хәстәрлек күрергә? Шушы хакта сөйләшү өчен авыл хуҗалыгы формированиеләре җитәкчеләре, инженер­лар, агрономнар киңәшмәгә җыелды.

2022 елда районыбызның 74 мең гектар чәчүлек җирләрендә бөртекле һәм ку­заклы культуралар (69%), рапс, көнбагыш, шикәр чөгендере кебек техник культуралар (25%), терлек азыгы куль­туралары (6%) үстереләчәк. “Узган елгы уңыш табыш­лы культураларның чәчү мәйданнарын арттыру кирәклеген күрсәтте. Шуны күздә тотып, быел “Август- Мөслим”, “Намус”, “Туган як” агрофирмалары, “Нурет­динов”, “Авзалов” крестьян- фермер хуҗалыклары май­лы культуралар үстерүгә игъ­тибарны көчәйттеләр”, – ди авыл хуҗалыгы һәм азык- төлек идарәсе җитәкчесе Ре­нат Вәлиев.

Районда минераль ашла­ма куллану күләме елдан-ел арта. Биш ел элек һәр гектарга тәэсир итүче матдәдә 35 кило­грамм ашлама кертелгән бул­са, 2021 елда бу күрсәткеч 84 килограммга житкән. 2022 ел уңышы өчен районда һәр гек­тарга 80 килограмм күләмендә минераль ашлама тупланган. Хуҗалыкларда бу эш дәвам итә.

Техника паркын яңарту бик мөһим. Туганяклылар үзйөрешле “Макдон” чапкычы, алты җир эшкәртү техникасы, “Август-Мөслим” хуҗалыгы көнбагыш суктыру өчен ун җайланма кайтарткан. Быел район өчен 400 миллион сум­лык авыл хуҗалыгы техникасы сатып алу күздә тотыла.

Тагылма кораллар, трак­торлар язгы кыр эшләренә ту­лысынча әзер. Язгы чәчүдә 27 чәчү комплексы катнашыр, дип планлаштырыла. Чәчүне уртача 14-16 көндә төгәлләү өчен бөтен мөмкинлекләр бар. Техниканы нәтиҗәле файдала­нып, эшне ике сменада оешты­ру, техник куркынычсызлык таләпләрен үтәү зарур.

Авыл хуҗалыгында юга­ры нәтиҗәләргә ирешүдә дәүләт ярдәме быел да 2021 ел дәрәҗәсеннән ким булмас дип көтелә. Бу максатларга ил күләмендә 13,2 миллиард сум ярдәм каралган. Ярдәм субсидияләү процедурасы аша тормышка ашырыла, аның катгый регламентлары бар. Быел барлык дәүләт ярдәме “Мои субсидии” сервисы аша эшләнәчәк. Ул цифрлашты­ру министрлыгы белән бергә гамәлгә ашырыла. Бүгенге көндә әлеге сервиста район­лаштырылган сортлы куза­клы культуралар, яшелчә (шул исәптән бәрәңге) җитештерү, минераль ашламалар, юга­ры репродукцияле орлыклар сатып алу, җирне известьлау юнәлешләрендә субсидия өчен сайлап алулар игълан ителгән. Рапс һәм соя җитештерүне арт­тырган, 2019-2022 елларда техника һәм җиһазлар сатып алган хуҗалыклар да дәүләт ярдәменнән файдалана ала.

Моның өчен махсус програм­малар эшләнгән.

Гадәттән тыш хәл игъ­лан ителү очрагына дәүләт ярдәме белән уңышны иминиятләүнең яңа програм­масы тәкъдим ителде. Әлеге программа бәяләрнең түбән булуы белән аерылып тора. Терлекчелеккә ярдәм итү өчен 1,9 миллиард сум каралган. Продуктлылыкны арттыруга, сөт терлекчелегенә, нәселле терлекчелеккә ярдәм итүгә, җитештерүне стимуллаштыру­га шулай ук субсидияләр бар. Дәүләт ярдәменнән файдала­ну өчен тиешле документлар үз вакытында тапшырылыр­га тиеш.

Сыйфатлы орлыгың булма­са, мул уңыш алырмын, димә.

– Районда орлык җитәрлек күләмдә әзерләнде. Чәчү өчен 13152 тонна орлык бар. Бу бар­лык планның 130 процен­тын тәшкил итә, – диде Та­тарстан буенча “Россельхоз­центр” ФДБУнең Мөслим рай­оны бүлеге башлыгы Мизхәт Нәбиев.

Күп чыгымнар таләп итүгә карамастан, югары сыйфат­лы орлык белән эшләү икъти­сади яктан үзен аклый. Язгы бөртекле культураларның ор­лык фондын яңарту максатын­да район хуҗалыклары 1620 тонна югары репродукцияле чәчүлек орлык сатып алган. Аның күпчелек өлеше – 1300 тонна – “Намус” агрофирма­сына туры килә. “Туган як” аг­рофирмасы – 80 тонна, “Авза­лов А.Н.” КФХ 120 тонна югары репродукцияле орлык белән тәэмин ителгән.

Бүгенге көнгә 911 тон­на орлыкка фитоэкспертиза үткәрелгән һәм аларны өстәмә эшкәртү, чәчүгә әзерләү өчен киңәшләр бирелгән. Чәчү башланганчы барлык орлы­клар да шундый төр тикшерү үтәргә тиеш. Киңәшмәдә 2022 елгы уңыш өчен салынган орлыкның ваграк булуы, шуңа быел үсеш стимуляторлары куллану зарурлыгы әйтелде.

Россия Федерациясенең “Орлык турында”гы за­коны нигезендә агымда­гы елда үстерелгән бар­лык үсемлекчелек продук­циясе Россельхознадзор лабораторияләрендә тикше­релеп, тиешле документ алы­нырга тиеш. Анализлар басу­лап яисә партияләп алыначак. Бу эш бушка эшләнәчәк.

– Көз коры килде, шуңа күрә туфрак тыгызланды. Әмма кар җитәрлек яуды. Дым кат­ламы яхшы. Җир 87-95 про­центка дым белән туенган. Культивацияләү мәҗбүри, – ди Мизхәт Нәбиев. Кышын бик салкын көннәр аз булу корт­кычлар күбәю, үсемлек авыру­лары таралу өчен уңайлы шарт­лар тудыра. Үсемлекләрне са­клау препаратлары сайлаган­да боларга әзер булу кирәклеге ассызыкланды.

1 июльдән пестицидлар һәм авыл хуҗалыгы хими­катлары куллану тәртибенә дә үзгәрешләр керә. Алар­ны кулланучы һәрбер хужа­лык “Цербер” исемле базада теркәлергә тиеш. Закон катгый: 1 июльгә кадәр теркәлү үтмәгән хуҗалыклар административ штрафка тартылырга мөмкин. Бүгенге көндә заявкалар кабул итү бара һәм хуҗалыклардан бу эшне тизләтү сорала.

Техникаң төзек булмаса, чәчү вакытының көне түгел, кадерле булган сәгатьләре дә тиз узучан. Дәүләт техник күзәтчелек идарәсе җитәкчесе Рәшит Кирамов авыл хуҗалыгы техникасының бүгенге торы­шына күзәтү ясап, район­да теркәлүгә куелган техни­ка санының артуын билгеләп үтте. 2019 ел азагына 1373 берәмлек үзйөрешле машина һәм прицеп-арбалар дәүләт теркәвендә исәптә торган. 2021 елда бу күрсәткеч 1511 берәмлеккә җиткән.

Административ практика – бүлек эшчәнлегенең тагын бер юнәлеше. Эксплуатациядә булган техниканың имин кул­ланылышын тәэмин итү мак­сатында ел саен төрле профи­лактик операцияләр үткәрелә. 2021 елда шундый 15 рейд уз­ган. Рейдлар барышында 12 тәртип бозу очрагы теркәлгән һәм беркетмәләр төзелгән. Техник карауны вакытын­да үткәрмәгән, хәтта дәүләт теркәве узмаган техниканы эксплуатацияләгән очраклар да бар икән. Рейдлар быел да дәвам итәчәк.

Районыбызның бай тәҗрибәсе булган игенчеләре күп. Район башлыгы Аль­берт Хуҗин җитәкчеләрне киңәшләшеп, ярдәмләшеп эшләргә чакырды. “Чәчүлек орлыкның сыйфаты – уңышның нигезе. Орлык эшкәртү мөмкинлеге булмаган хуҗалыкларга әзер орлык са­тып алу отышлырак,” – диде ул.

Гөлназ Җәлилова.

Фото – “Мөслим–информ” архивыннан.