Район газетасын яшәтик әле!

Олылар кебек “Бар иде замана­лар” дип башлыйм әле. Яшем буенча да, күргән-белгәннәремнән чыгып та үткәннәрне бүгенге белән чагышты­рырга җөрьәт итә алам дип уйлыйм. Бүген сүзем – рухи азык булган газета- журналларга язылу турында.

Бар иде заманалар

Совет чорында туганнар һәм яшәгәннәр вакытлы матбугатка яздыру бу кадәр проблемага әйләнер дип башына да китермәгәндер. Халык, капланып, газета- журнал укыды. Беркем дә сине мәҗбүриләп яздырмады. Безнең өйдә, мәсәлән, әткәй белән әни колхозда эшли, әбекәй – пенси­онер. Тәртип шундый: подписка вакыты җитте исә хат ташучы Рәшидә апа әбекәйгә пенсия алып килгән көнне газеталарга яздыра. Барыбыз да исәптә, олыларга да, балаларга да өлеш чыга. “Социалистик Татарстан”нан башлап, “Яшь ленинчы”га, “Ялкын” журналына кадәр язылдык. 6-7 төрле басма килә торган иде өйгә. Без генә түгел, һәр йортта шулай күпләп алдыр­дылар газета-журналларны. Еллык язы­лу иде бит әле ул. Заманасы өчен хаклары да булгандыр. Әмма “кыйммәт” дип зар­ланучы булмады. Ул вакытта, киресенчә, почтальоннарның зарланырлыгы бар иде. Чөнки аларның “йөге” шулкадәрле зур һәм авыр булды. Иңнәренә аскан сум­калары бүлтәеп чыгар иде. Рәшидә апа, га­зеталарны авылның бер урамына таратып бетергәннән соң, икенче урамныкыларын кире өенә кайтып ала иде. Үсә төшкәч, ба­лалары да таратышты почтаны.

Авыртмаган башка – тимер таяк?

Ә бүген нәрсә? Мәгълүмати технологияләр кулланылышка ныграк кергән саен, халыкка хезмәт күрсәтүнең бу сегменты көчсезләнә бара. Халык мәгълүматны радио-телевидениедән, ин­тернет чыганакларыннан алырга өйрәнде. Китапны да, газеталарны да электрон фор­матта укучылар арта. Шуңа да подписка кампанияләрен ниндидер курку белән каршы алабыз. Басма матбугат чаралары да, почта элемтәсе дә. Планлы экономи­ка чорында яшәмәсәк тә, югарыдан кон­крет саннар җиткерелеп тора. Ә “план” дигәннәрен үтәү елдан-ел авырлаша. 36 ел район матбугатында эшләп, мондый “кризис”ны күргәнем булмады. Редакция газета чыгару белән генә шөгыльләнде. Аңа яздыру һәм халыкка тарату почта эше иде. Бу аңлашыла да, чөнки газетадан кергән акчаның яртысыннан күбрәге почта өлешенә туры килә. Ягъни газетаны тарату өчен аны әзерләү, бастыру, кәгазь һәм баш­калар өчен киткән чыгымнарга караганда күбрәк акча бүленгән. Бер мисал гына ки­терик, 2020нче елның икенче яртыеллыгы өчен “Авыл утлары” газетасына подписка бәясе 849 сум булып, шуның 376, 32 сумы (44 проценты) – редакциягә, 472,68 сумы почтага китә. Шуңа да карамастан авыр­тмаган башка – тимер таяк: подписка баш­лану белән редакция хезмәткәрләре урын­нардагы почта бүлекчәләрен тинтерәтә башлыйбыз. “Ничә булды?”, “Тырышыгыз инде”, “Яздырыгыз инде” дип, тенкәләрен корытабыз. Халыкны кызыксындыру йөзеннән әбунәчеләр арасында бүләк уй­натулар да оештырабыз (андый акцияләргә почтаның күптән кушылганы юк). Мат­бугат үзәгенең акчасы ташып торганнан түгел. Анысына спонсорлар эзләргә, кем әйтмешли, “теләнергә” кирәк.

Һәркем үзенчә хаклы кебек. Почта хезмәткәрләре подписка бәяләренең юга­ры булуыннан зарлана. Газета-журналлар бәяне күтәрү ягында түгел. Бензин хакла­ры, транспорт чыгымнары артуга бәйле күтәрелә бәяләр.

Теләгән әмәлен таба

“Авылда карт-коры гына калып килә, язылучы юк” дигән сүзләрне еш ишетәбез. Шулай да төп укучыларыбыз өлкән буын бу­луын күреп-ишетеп торабыз. Әйле-шәйле генә күрсә дә, әби-бабайлар район газета­сына языла, анысы. Бер таныш әбием әнә нәрсә ди:

– Башкасына язылмасам да, “Авыл утлары”н калдырмыйм. Үзем укыганнан соң, күршеләргә бирәм. “Укыр әйбер бар­мыни анда?” дисәләр дә, сорыйлар!

Район газетасына гомере буе тугры кал­ган Хәкимҗан Гарифуллинның (Әлмәт авы­лы) фикерен тыңлыйк:

– Газета-журналларга гомер буе языл­дык. Элеккеге елларда колхозда партком секретаре булып эшләгәндә халыкны мат­бугатка яздыруда да актив катнаштым. Газетасыз яшәп булмый, “Авыл утлары”н көтеп алабыз.

Газета-журналларга яздыруда һәркемнең үз тәҗрибәсе. Үрәзмәт почта элемтәсе бүлекчәсендә дә еллар дәвамында кулланылган практикага таяналар.

– Икенче яртыеллыкка подписка баш­лану белән, гадәттә, ташламалы бәяләрдән язылу игълан ителә. “Кышка кереп, күпләп газларга түли башлаганчы язылып калы­гыз”, – дибез. Моны аңлап, күбесе шул чор­да язылып куя. Республика басмаларына караганда да күбрәк район газетасын яра­тып алдыралар бездә. Әле моңа кадәр га­зета алмаучылар арасында да киләсе ел өчен “Авыл утлары”на язылучылар бар. Хат ташучыларыбыз ял көннәрендә дә халык арасында, – ди почта бүлекчәсе җитәкчесе Рүзилә Шәмсиева.

Газета укучылары белән көчле

Авылда, юк-юк дисәң дә, газетага язы­лалар әле ул. Ә менә халык һәм ихаталар саны иң күп булган район үзәгендә под­писка белән хәл шактый катлаулы. Хат та­шучы һәм әбунәче Сак белән Сок хәлендә кала кебек. Бер-берсен таба алмыйлармы, теләкләре юкмы – аңламассың. Бу җәйдә район үзәгендә күзәтелгән хат ташучылар­га кытлык хәлне тагын да катлауландыр­масмы, әбунәчеләр кимемәсме, дип кур­кабыз. Ни дисәң дә, газета-журналны өйгә һәм көнендә китереп бирсеннәр өчен дип языласың. Җәен шактый вакыт атналар буе почта китерелмәгән участоклар да булды. Аерым алганда иң зур участок саналган алтынчы, өченче һәм Иске Вәрәш участо­клары хат ташучыга интекте. Хәлдән чыгу өчен почта элемтәсе узелы хезмәткәрләре участокларга хезмәт күрсәтүгә алынды. Почтадан килеп ирешкән хәбәрләргә ка­раганда, бу проблема хәл ителү алдында.

Мөслимдә яшәүчеләр арасында аль­тернатив подпискага өстенлек бирүчеләр, ягъни район газетасын матбугат үзәгенә килеп алу шарты белән язылучылар арта бара. Коллегалары, күрше-тирәләре белән чиратлашып йөри андыйлар. Оешмалары белән күпләп язылучыларга үзебез дә ил­теп бирәбез газетаны.

Зарлана дип уйламагыз. Туксан ел­лык тарихы булган район газетасы яшәсен иде әле! Замана шаукымы да, ин­тернет технологияләр дә аның гомерен чикләмәсен. Җирлегебез сулышын тоеп, үткәннәрне барлап яшик. Бүгенге эшләр белән рухланып, киләчәккә матур план­нар корып, бергә яшик! Газета үзенең уку­чылары булганда гына көчле һәм яшәүчән!

Әлфинур Ногманова.

Фото – "Мөслим-информ" архивыннан.