Мөсәвәрә Шәймәрданова: “Редакция – бик гадел урын ул!”

Мөсәвәрә апа – Ташлыяр авылы кызы. Балачагын су­гыш урлаган кыз 9 яшьтән хезмәт юлын башлый. Тама­гын туйдыру, әти-әнисенә ярдәм итү өчен өлкәннәр белән бергә Атлас буена тары утарга йөри ул.

– Әти карт һәм күзләре на­чар күрә иде, шул сәбәпле аны сугышка алмадылар. Ул тегермәндә эшләде. Әнкәй иртәнге өчтән уракка китә иде. Ярый, сыерны саклап калган­быз, шуңа үзебез дә исән кал­дык. Кычытканны пешереп, шуңа сөт салып ашый идек. Булса, он кушабыз. Сыерга аша­ту өчен кечкенә арба белән чо­кыр-чакырдан үлән ташый­быз. Ягарга утын юк. Ат, сыер тиресеннән салам тырмап, шуны киптереп, өй җылыту өчен куллана идек, – дип искә ала Мөсәвәрә апа балачак ел­ларын.

Эскерт төбеннән бодай җыеп ашауларын, басуда кал­ган бодай белән тукланып бик күпләрнең вафат булула­рын, күрше хатыны он урлап, тегермәнче әтисенә яла ягула­рын күз яшьләре белән искә ала тыл ветераны. Урып-җыю чо­рында, базга төшеп, качып, бо­дай, борчак ярып ашауларын да күз яшьләре белән хәтерендә яңарта. Һәм бүгенге тормышы өчен Аллаһы Тәгаләгә рәхмәт укый.

1947 елда, 7 сыйныфтан соң, кияргә киеме, авыз туты­рып ашарга ризыгы булмагач, укуын туктатырга мәҗбүр була Мөсәвәрә апа. Шулай да укыр­га, белем алырга теләге көчле булу бер елдан соң Мөслим урта мәктәбенә китерә. Биредә Мөсәвәрә, фатирда торып бул­са да, 10 сыйныфны тәмамлый. “Ташлыярдан биш кыз бергә яшәдек, – дип искә ала ул ел­ларны Мөсәвәрә апа. – Йорт хуҗасының өен җыештыру хи­сабына бушка яшәдем. Утын да яра идем”.

Мәктәпне тәмамлагач, “Кызыл Татарстан” газета­сында корреспондент булып эшләүче Сәлахетдин абый­сы Мөсәвәрәне технологик техникумга укырга кертә. Уку йортының тулай торагы бар, ашханәсе эшли – бар да яхшы! Әмма янәшәсендә – гел руслар! Авыз тутырып туган телдә сөйләшә алмау үзәккә үтә. Телне өйрәнер дә идең, акча да кирәк бит әле! Дөрес, Мөсәвәрә югалып кала тор­ганнардан түгел, ашханәдә са­выт-саба юып, җыештырып, 18 сум хезмәт хакы ала. Тик тор­мыш алып барырга бу гына җитәме соң?! Ахыр чиктә абый­сына серне чишә. “Эшлим” дип атлыгып торган кызны Сәлахетдин абый эшкә өйрәнү өчен Минзәлә типографиясенә озата, торак мәсьәләсен дә хәл итә. Шул рәвешле берничә ай эчендә Мөсәвәрә газета басу­чы һөнәрен үзләштерә.

Яссы басучы станокта га­зета басарга өйрәнгән кыз Мөслим типографиясенә эшкә кайта. Ә Мөслимдә газета басу җайланмасы икенче төрле – “американка” булып чыга! Шу­лай да югалып калмый, өлкән яшьтәге хезмәттәшләре ярдәме белән бу җайланманы да буй­сындыра Мөсәвәрә.

– Ул чорда газета “Күмәк хуҗалык” исеме белән атна­га өч тапкыр чыга иде. Ике хатын-кыз төне буе маши­наны әйләндерә, мин басам. Иртәнге алты сәгатькә газе­таны басып бетереп, райком­га кертергә кирәк, – дип искә ала ул елларны Мөсәвәрә апа. – Газета басу өчен өчәр цент­нерлы рулоннарны тәгәрәтеп кертеп, кәгазь кисә идек. Ал­лага шөкер, коллективыбыз бик әйбәт иде, рулоннарны кертергә егетләр ярдәм итте. Редакторларыбыз (Фоат Садри­ев, Алмаз Хәйруллин) да әйбәт булды.

Газета ул чорда 6300 данә ти­раж белән чыга. Шуның өстенә 2 мең данә рус газетасы да бар! Газета басу – бер хәл, чөгендер эшкәртү, яфраказык җыю кебек эшләр дә бар бит әле! Анысына да план куелган!

– Газетаны җыеп бетерсәк тә, 15.00 сәгатькә кадәр басмый то­рабыз. Көтәбез. Районда ни бул­мас?! Яңалыкларны вакытын­да җиткерергә кирәк! Берсендә шулай газета көнендә чөгендер эшкәртергә җибәрделәр. Кич өйгә кайтып кердек кенә, Мул­ланур (авт. – ул чорда типо­графия директоры Мулланур Хәйруллин була) килгән – газе­та басарга чакыра. Чөгендердән кайтып, төне буе газета бастык, – ди Мөсәвәрә апа.

Матбугат ветераны типографиядә эшләгән елла­рын яратып искә ала. Хезмәте җиңелләрдән булмаса да, “күңелле һәм рәхәт иде”, ди.

Газета басу тәртибе белән кызыксынучы­лар беләдер: полосаларны хәрефләп җыйганнар. Кургаш хәрефләрдән җыелган һәр язма полосага аерым беркетелгән. Корректорлар берничә кат тикшергәч кенә, полоса га­зета басу өчен типографиягә җибәрелгән.

– Бервакыт шулай хезмәттәшемнең ике полоса­сы “очты”! Кысып бетермәгән, күрәсең. Төнлә янәдән хәреф җыючыларны чакырасы булды. Хәреф җыйганан соң коррек­торларга укытырга кирәк. Га­зета басып, төнге бердә, икедә кайткан вакытлар аз булмады. Шуңа бәйле кызыклы хәлләрне бүген дә көлеп искә алабыз, – ди Мөсәвәрә апа.

“Газета басып арыгач, идәндәге кәгазь кисәкләре дә түшәк булып күренә баш­лый иде”, – ди ул, елмаеп. Райком өчен открыткалар, бюллетеньнәрне дә аз басмый Мөсәвәрә апа. Үзенә йөкләнгән һәр эшне намус белән, җиренә җиткереп, төгәл башкара ул. “Күбрәк эшләгән саен хезмәт хакы да арта” дигәч, заказлар да эшли башлый. Ә төнлә газе­та басарга килә.

– Редакцияне, типография­не бик яраттым. Редакция – бик гадел һәм эшләп ашый торган урын ул. Ул миңа туган йортым кебек кадерле һәм якын, – ди Мөсәвәрә апа. – Типографиядә 35 ел эшләдем. Колхозда эшләгән елларым белән бергә гомуми эш стажым – 43 ел!

Тормыш иптәше Рифкать абый белән Мөсәвәрә апа өч бала үстерәләр. “Балаларым бик акыллы, тәртипле булды, – ди ул. – Әлфия кызым – шәфкать туташы. Ришат улым сәүдә өлкәсен сайлады. Сүземнән чыкмадылар, “әни”дип кенә торалар, Аллага шөкер!”

6-7 яшеннән үк догалар өйрәнгән Мөсәвәрә апа, лае­клы ялга чыккач, намазга баса. Дини йолаларның барысын да шартын китереп башкаручы Мөсәвәрә апаны Коръән аш­ларына чакыра башлыйлар. Җор телле, туры сүзле Акъәби ул! Биш вакыт намазын кал­дырмый, бер минут вакытын да бушка уздырмый Мөсәвәрә апа. 90 яшьтә булса да, дөнья яңалыкларыннан хәбәрдар. “Авыл утлары”ның һәр санын бер язманы да калдырмый укып барам. Үзебезнең газета бит, яшьтәшем! – ди ул, горур­ланып. – Мөслим радиосын да тыңлыйм, Мөслим телевиде­ниесе тапшыруларын да көтеп алам. Үзебезнекеләр бит!”

Туксанга җитсә дә, тик тормый. Тормыш девизы: хәрәкәттә – бәрәкәт! Җәен яшелчә, җиләк-җимеш үстерә. Кышын тәрәзә төпләре гөлләргә күмелеп утыра Мөсәвәрә апаның. Үсенте- гөлләрдән дару-төнәтмәләр дә ясый ул. “Бүгенге тормышны әти-әниләргә күрсәтергә иде, – ди тыл ветераны Мөсәвәрә апа. – Шаккатырлар иде җаныкайларым! Өстәл тулы – ризык, шкаф тулы – кием. Ал­лага шөкер! Исәнлектән аерма­сын Ходай!”

Менә шулай – Аллаһы Тәгалә биргән һәр көнгә сөенеп, рәхмәт укып яши редакциябезнең Акъәбисе! Ил-көннәргә тынычлык, имин­лек сорап гомер итә! Мөсәвәрә апаның үзенә дә сәламәтлек һәм хәерле гомер бирсен Ходай!

Римма Афзалова.

Римма Афзалова фотосы.