Мирзанур агага – 90 яшь!

Мирзанур Галимов – мәгариф ветераны. Гомере буе мәктәптә эшләгән Мир­занур абый бүген дә акыл­лы киңәшләре белән ярдәм итеп яши. Метрәйнең акса­калы ул.

Буыннан буынга...

“Балачагым күңелле узды”, – ди Мирзанур абый. 1932нче елның 12 мартын­да дөньяга аваз салган са­быйга кыерсытылуларны да, ятимлек ачысын да күрергә туры килгән. Әтисе Мирга­лим тирә-якта дан тоткан ти­мерче була. Районның авыл хуҗалыгы идарәсендә исәптә торган яхшы тимерче була­рак, ул бөтен төр техниканы яхшы белә, ремонт эшләрен дә яхшы башкара. Әнисе Гайшә апа, гади колхозчы бул­са да, балаларын аң-белемле итү өчен көчен кызган­мый. Йортлары да ныклыгы белән аерылып, әллә кайдан күренеп тора. Калай түбәле өйләр күпләрнең төшенә дә кермәгән чорда Мирзанурлар йорты күпләрнең күңеленә көнчелек уты сала.

– Иркен ихатабыздан, яшәү-көнкүрешебездән көнләшеп, өч тапкыр өйгә тентү белән кергәннәр. Соңгысында миңа нибары өч ай булган, – дип искә ала Мир­занур Галимов.

“Кулак” исеменнән качып, әтисе ел ярым Мәскәүнең ме­талл кою заводында да эшли.

“Сугыш берәүне дә аяма­ды”

Әтиләре сугышка киткәч, әнисенә бик авырга туры килә. Тырышып-тырмашып көн күргәннәрен Мирзанур абый бүген дә тыныч кына сөйли алмый.

– Әти сугышка киткәндә кышның иң салкын көннәре булгандыр. Без әтидән алты бала калдык. Миңа 10 яшь иде. Яңа Сәет авылында икен­че сыйныфта белем алып йөргән чагым. Чит авылда калуыбыз да яхшы булма­гандыр. Кышны тартып-су­зып үткәрдек, – ди Мирза­нур абый. – Инде туган авы­лыбыз Метрәйгә кайтырга кирәк. Ишле гаиләне алып кайту өчен әни берничә көн ат эзләде. Кием-салымны, көнкүреш кирәк-яракларын төяү өчен ике ат кирәк иде. Бик тә мәрхәмәтле булып истә калган бригадир Сәрмәдия Гыйльфанова ярдәм итте шул вакытта. Ул безгә ике ат бир­де. 14 июньдә авылга кайт­тык. Бертуктамый яңгыр яу­ганы истә калган. Шулкадәр алҗадык юлда! Атлар да арыды. Ничек кенә ары­ган булсак та, шул ук көнне, җыйнаулашып, бәрәңге утырттык.

Мирзанурның әтисе 1942 елда Смоленск өчен барган каты сугышларда һәлак була. Кайгы ялгыз йөрми, диләр. Әтисе үлгән елның көзендә Мирзанур өч бертуганын да җир куенына сала. 8 яшь­лек сеңлесе Халисә кыза­мыктан үлә. 6 һәм 4 яшьлек энеләре Габделрәшит белән Габделәхәт тә бер-бер артлы күзләрен йома.

Зур кайгылар кичергән әнисе тагын да кечерәеп, ябыгып кала.

Белемгә омтылыш

Мирзанур кечкенәдән белемгә омтыла. Урта белем­не – Метрәй җидееллык, ан­нан Мөслим урта мәктәбендә ала. Мәктәптә яхшы укыган егетне, һичшиксез, укытучы булыр дип уйлыйлар. Ә ул, ба­рысын да шаккатырып, басу­га уракка чыга!

– Әниемне һәм апаларым­ны ташлап китәсем килмәде. “Мин дә читкә китсәм, алар минсез нишләрләр?” – дип уйлый идем. Мәсьәлә көтелмәгәндә хәл ител­де, – дип елмая Мирзанур абый. – Гадәттәгечә, басу­дан арып кайтып кергән чак иде, авылдашым Мөстәкыйм абый килеп керде. Бергә эшлибез бит, минем ничек эшләгәнне күреп тора. Бо­лай да үсендереп, мактап торган авылдашым миңа шул кичне укуны дәвам итәргә кирәклеген әйтте.

Мирзанур абый икенче көнне үк юлга кузгала. Шу­лай да үзе теләгән география факультетына керү бәхете на­сыйп булмый. Уку елы башла­нырга санаулы көннәр калып килә. Уку йортына булачак студентлар инде тупланган. Үҗәтлеге, белемгә омтылы­шы көчле булган егет кулын селтәп кайтып китми. Алабу­га педагогия институтының математика факультетына алалар Мирзанурны!

Мәгарифкә багышланган гомер

Укуын төгәлләп, рай­онга кайткан дипломлы яшь белгечне Түбән Табын мәктәбенә математика укы­тырга җибәрәләр. Бер елдан соң Мирзанур абый Мари Бүләр мәктәбендә физика һәм математика фәннәрен укыта башлый.

Ленинградта хәрби хезмәт үткәннән соң, туган авы­лында математика укыта М.Галимов. 1963 елда Мирза­нур аганы мәктәп директо­ры итеп билгелиләр. Бу ва­зыйфада 32 ел эшли ул! Ул эшләгән чорда иске мәктәп урынына таштан ике катлы бина сафка баса. Колхозның да ярдәме зур була. Фидакарь хезмәте өчен Мирзанур Гали­мов “РСФСРның мәгариф от­личнигы” һәм “Татарстанның атказанган укытучысы” исемнәренә лаек була.

Парлы тормыш

Тормыш иптәше Люция апа белән Мирзанур абый – авылдашлар. 27 яше тулганда Мирзанур Люцияне, җигүле атка утыртып, өйләренә алып кайта. 1959нчы елның 2 гыйнвары була ул. Тышта 40 градус салкын! Мирзанурның кәләш алып кайтасын өйдәгеләрдән берәү дә белми.

– Люция белән бер генә ай йөрдек. Бер кичне со­рыйм үзеннән: “Миңа кияүгә чыгар идеңме?” Ул дәшми. Дәшмәү – ризалык билге­се, дип юрадым. Нурлыга­ян абыем колхозда бригадир иде, ат табу мәшәкатьле эш булмады. Люцияләр мәктәп янында гына тора иде. Күршеләр дип әйтсәк тә бу­ладыр. Ат җигеп менеп кит­тек! Люциямнең әтисе кызын бирергә теләмәгән иде, абы­ем күндерде. Ике ай алдан Люциянең бертуганы кияүгә чыккан, шуңа әтисенең та­гын бер кызын туган йорттан чыгарып җибәрәсе килмәгән иде, – ди Мирзанур абый, яшьлек елларын искә алып.

Люцияләрдән Мирзанур­ларга кайту – өч адымлык ара. “Кешечә булсын” дип, алар атта авылны әйләнеп кайтырга уйлыйлар. Борыл­ганда чана ава да әле! Тик Лю­ция җәһәт кенә сикереп уты­ра да, бәхетле яшьләр өйгә юл тота.

– Мин үземнең кая бар­ганымны да аңламый кал­дым: әллә кияүгә, әллә ку­накка?! Мирзанур акыл­лы, ипле, укыган кеше бул­гач, аның тәкъдименә кар­шы килмәдем. Гомер буе бер сүздә булып, дус-тату яшәдек, – ди Люция апа.

Мәктәп – икенче өй

43 ел мәктәптә укыткан райондашыбыз! Физика- математика белгече булса да, рус теленнән кала, баш­ка фәннәрне дә укыткан. Үз гомерендә биш өй салган кеше Мирзанур абый! Икесе туган нигезендә күтәрелгән йортлар булса, өчесе якын ту­ганнары өчен салынган.

Кулыннан эш төшмәгәнгә, тырыш хезмәт белән көн иткәнгә бүген дә егетләрчә ыспай, яшь күңелле ул.

– Мирзанур мәктәптән кайтып кермәде. Дөресен генә әйткәндә, мәктәп төзегәндә өйгә акча да алып кайтмады. Бар булганы шул мәктәпкә то­тыла иде. Хуҗалыктагы ко­раллар да – себеркесе, балта­сы, көрәге дигәндәй, барысы да уку йортына күчеп бетте. Көтү чираты җиткәч, көтүгә дә чыгармадым үзен. Эшләргә мөмкинлекләре күбрәк бул­сын, дидем. Бәлки, шуңадыр. аның Мактау кәгазьләре, ди­пломнары күп, ә минеке – юк, – дип елмая Люция апа.

Мәктәп тормышын чын- чынлап ярата Мирзанур ага. Шулай булмаса, лаеклы ялга чыгар вакыты җиткәч тә, та­гын өч ел дәвамында мәктәп юлын таптар идеме?!

– Партия райкомының бе­ренче секретаре Гариф Ха­физов: “Башланган эшеңне ярты юлда калдырасыңмы?! Мәктәп янында төзи башла­ган янкормаң – ашханә ниш­ли, Мирзанур? Максатыңны, алга куйган планнарыңны ахырына кадәр җиткер! Лае­клы ялга җитешерсең әле!” – дип туктатты мине, – ди Мир­занур абый.

Төзелеп бетә бит мәктәп янкормасы! Мирзанур абый теләгәнчә төзелә. Люция апа белән алтын туйларын да шунда – мәктәп ашханәсендә үткәрәләр. Хәер, бер алар гына түгел, авылдашларының гомер бәйрәмнәрен, туйлар үткәрер өчен иң зәвыклы урынга әйләнә ул.

Сабыр төбе – сары алтын

Мирзанур абыйның тор­мыш иптәше Люция апа 1978 елдан 1994 елга кадәр Метрәй мәктәбенең озы­найтылган көн группасын­да тәрбияче булып эшли. Ка­енанасы Гайшә апа белән 48 ел бергә, тату яшәп, аны 101 яшендә, хөрмәтләп, ба­кыйлыкка озаталар. Гайшә апаның 48 елның өч дистәдән артыгында дөм сукыр булу­ын да исәпкә алсак, Люция апаның сабырлыгына һәйкәл куярлык!

– Люциям гомер буе са­быр булды. Әнкәй белән һәрвакыт бер сүздә булдылар, икәүләп “игәүләп” тә алалар иде. Әнинең – киленнән, тор­мыш иптәшемнең каенана­сыннан зарланганы булма­ды. Бергәләп өй салдык, ба­лаларны укыттык. Балалары­быз мәрхәмәтле булсын, дип тырыштык. Бүген инде оны­клар гына түгел, оныкчыклар сөю бәхетенә дә ирештек,– ди Мирзанур абый.

Әти тәрбиясе

– Бервакыт әти белән нәрсә өчендер ачула­ныштык. Ярамаган сүз ә й т кәнмендер инде. Мәктәптә укып йөргән ва­кыт. Әти сөйләшми бит ми­нем белән! Бер көн узды, ике, өч... Дәшмәве белән үзәкне өтә. Ичмаса, ачулансын, орышсын, һич булмаса, сук­сын, дип уйлыйм! Җаен туры китереп, бер кәгазьгә: “Гафу ит, әти!” – дип яздым. Шул рәвешле әти миңа гомеремә җитәрлек тәрбия бирде. Әтигә хөрмәтем, яратуым чиксез. Әни белән озак ел­лар тигезлектә яшәсеннәр! Туган нигезнең утлары без­не гел каршы алсын, – ди ул­лары Алмаз.

Алмаз Мирзанурович – тормышта үз юлын тап­кан кеше. Казан дәүләт фе­дераль университетында психология һәм мәгариф институтының дирек­тор урынбасары, укыту- тәрбия методологиясе ка­федрасы методисты бул­ган райондашыбызның уңышларында әти-әнисенең дә бәяләп бетергесез өлеше бар.

90нчы язы аның!

– Мин – бик бәхетле кеше! Авылдагы һәр чарада катна­шам: җыелышына да йөрим, ашына да. Люциям һәрвакыт тормышым маягы булды. Алга таба да тигез тормыш­та яшәргә язсын Ходай, – ди Мирзанур абый.

Мирзанур Галимов­ны юбилее белән рай­он җитәкчелеге, мәгариф идарәсе, район ветеран­нар советы, авыл җирлеге вәкилләре тәбрик итте. Бәйрәмдә туганнары, якын­нары, авылдашлары, чор­дашлары бихисап иде.

–“Яшәгән саен яши­се килә” диләрме әле?! Дөньялар бик иркен, бик ма­тур. Алга таба да шатлыклар­ны уртак итеп яшәргә язсын. Дөньялар имин, күк йөзе аяз булсын! – ди Мирзанур абый.

Лилия Шәймиева.

Автор фотосы.