Көтүче хикәясе

(Дәвамы. Башы 23 июнь санында).

Әйткәнемчә, минем армиядән кайтканыма әле бер генә ай. “Солдатская выправ­ка” тулы көчендә килеш. Ике ел буе иртәнге физзарядка ва­кытында өч чакрым йөгерү, атнаның һәр җомгасында “пол­ный экипировка” белән биш ча­крым “марш-бросок” үтү, баш­ка хәрби өйрәнүләрдә катнашу эзсез калмаган. Бүген аякта – бер кат аяк чолгавы белән урап киелгән кирза итек түгел,ә җиңел кроссовки, башта да пи­лотка өстеннән киелгән тимер каска түгел, киң кашлы бейс­болка, аркада да кирәк-ярак ту­тырылган солдат биштәре юк. Кулда Калашников автоматы түгел, 4 метрлы яңа чыбыр­кы гына. Ике автомат магази­нына 60 патрон тутырылган сумка тагылган бил каешы да юк. “Марш-бросок” вакытын­да үз отделениеңдәге алҗаган солдатларның автоматларын да алып йөгерергә туры килә. Еш кына үзеңнеке белән бергә икешәр, хәтта өчешәр “калаш” күтәреп чапкан чаклар була иде.Кыскасы, мин үземне мара­фон йөгерешенә әзер спортчы итеп хис итә идем. “Моңарчы бу качкан сыерны берәүнең дә бора алганы юк әле” дигән мифны юкка чыгарасы килә. Күңелгә “мин чыккан көнне генә качмый калмас инде” дигән “провокационный” уй да килеп китте.

Габделхак бабай турын­да сүз чыккач, аның белән бәйле бер вакыйганы да бәян итмәкче булам. Абзыйның ая­клары сызлап интектерә икән. Хастаханәгә баргач, дәва чара­сы билгеләгәннән соң, табиб, өстәп, әйтеп куя: “Кич белән аякларыңны аракы белән ыш­кып карарсың әле”. Шаян-шук бабай аптырап калмаган, кайт­кач әйтә икән: “Карчык, миңа врачлар, табага аракы салып, шуңа аякларны тыгып уты­рырга кушты”, ди. Бабай, кул­дан ясалган артсыз агач урын­дыкка утырып, аякларын та­бага тыккан. Беркатлы әби, чо­ланда яшерелгән шешәсен алып кереп, аяк йөзе күмәрлек итеп табага аракы салган. Калга­нын кире чыгарып куйган да үз эше белән мәшгуль, ди. Әби күрмәгәндә Габделхак карт, та­бадан аякларын алып, андагы сыеклыкны эчеп куя.Аннан, аякларын табага куеп, әбигә эндәшә:

– Карчык, аяк аракыны эчеп бетерде, тагын сал!

Әби, кыштыр-мыштыр ки­леп, шешәсен алып керә дә та­гын сала. Бабай чираттагы пор­цияне дә “каплап” куя һәм, уры­ныннан торып:

– Булды карчык, аяк төзәлде, – дип бер-ике сикергәләп тә ала. Ул арада башы әйләнеп авып та китә. Эшнең нәрсәдә икәнен сизенгән карчык, көч-хәл белән бабайны, сөйрәп, урынына сала.

Әкренләп сыерлар, бер тирәгәрәк җыелып, ята баш­ладылар. Безнең дә “әндереш әбәте” якынлаша. Әткәй, алю­мин чәйнеген күтәреп, чокыр­га чишмә суы алырга төшеп китте. Мин учак ягарга ко­ры-сары җыештырып кил­дем. Көтүнең тынычланга­нын күреп, күрше абыйлар да учак тирәсенә елышты. Кама­лый абзый, өстендәге бишмәтен чирәмгә җәеп, шуның өстенә утырды да биштәрен капшый башлады. Мин дә: “Әнкәй нинди тәмле әйберләр җибәрде икән?” – дип, солдат капчыгын чиш­тем. Ул арада Габделхак бабай да безнең янга килде. Сумкасын ачып карады да: “Бәрәч, кәҗә сакалы, бәрәч, кәҗә сакалы”, – дип сөйләнә башлады. Камалый абзый, кулындагы йомырка­сын әрчеп азапланган җирдән: “Нәрсә булган, күрше?” – ди.

– Нәрсә булган, нәрсә булган, кәҗә сакалы булган, – диде ба­бай.

Үзе һаман сумка эченә ка­рап тора. Мин дә сумка эченә күз салдым. Ә анда – чын мәхшәр! Ярты литрлы шешәдәге сөт, авып, сумка эченә түгелгән. “Авыл утлары” гәҗитенә төрелгән ипи, кәгазе белән бергә җебеп, кабат күәс камыры­на әйләнгән. Чәй эчәргә дип са­лынган шикәр пудрасына каты­рып пешерелгән кибет прәннеге дә шундый ук язмышка ду­чар булган. Тоз салган шырпы кабы да мескен кыяфәттә сумка төбендәге сөттә йөзә. Биш-алты йомырка гына бирешмәгән. Ба­бай әлеге күкәйләрне чирәм өстенә тезде дә, читкәрәк ки­теп, чикләвек куагы төбенә сум­касын бушатты.

– Мәгез, ашагыз! Сезгә әбиегез җибәргән, кәҗә са­каллары, – дип, яфрак астын­да кыштырдашып йөргән тыч­каннарга эндәште.

– Ай, әби, әби! Аша инде хәзер. Юньле бөке тапма­ды микәнни?! – дип, сөйләнә- сөйләнә, Габделхак бабай безнең янга килеп утырды. Әби бөке урынына шешәгә газета битен бөтереп тыккан булган шул.

Безнең әнкәй: “Көтүдә ашала ул,” – дип, ризык­ны мулдан җибәрә иде. Ипи­не дә бербөтенне салган. Әнә, әткәйнең чәе дә кайнап чыкты. Бабайны ач калдырабызмы соң инде?!

Үзем табын артында утырам, үзем качкын сыерны күзәтәм. Сәгать телләре унынчы яртыга якынлаша. Аяк киемен салып тормадым, чыбыркы да янда гына. Әткәй җиләк яфраклары салып кайнатылган хуш исле чәйне, чынаякларга бүлеп, ал­дыбызга куйды. Үз савытына салып, Габделхак бабайга чәй сузды да:

– Эчә торыгыз, мин дә җитешермен, – дип, учак яны­на китте.

Авызга капкан йомырка­ны чәй белән йотып җибәрим дип, чынаякны кулга алдым гына, теге сыер, көтүдән аеры­лып, авыл ягына таба томы­рылып чаба башлады. Чына­якны җиргә куеп, чыбыркыны эләктердем дә каршына төштем. Ләкин сыерның сәгате суккан икән! Сыер, корабтан атылган торпеда шикелле, мине бәреп ега язып, яр буендагы куаклык эченә томырылды. Сыртына ка­ерылып төшкән чыбыркыны да сизмәде кебек.

– Хәзер борып алып киләм, – дип кычкырдым да, сыер ар­тыннан ташландым.

Әткәй белән Камалый абзыйның: “Йөрмә! Барыбер бора алмыйсың”, – дип кыч­кырган сүзләре яр буенда­гы куакларга эленеп калды. Куе камышлар арасыннан чо­кыр эчендәге сазга бата-чума сыер артыннан барганда “По­смотрим” дигәнне шау-шудан сискәнеп сайраудан туктаган сандугачлар гына ишетте. Ка­мышлар ерып, куаклар аралап икенче ярга менгәндә сыердан җилләр искән иде инде.

Иске умарта бакчасына илтә торган ат юлы авылга таба бара. Сыер шуннан киткән булырга тиеш. Алда тагын бер чокыр чы­гасы. Сыерны ничек тә шунда куып тотарга кирәк. Берничә йөз метр араны бөтен көчкә йөгерергә туры килде. Мин килеп җиткәндә сыер чокыр эчендә иде. Икенче ярга бергә мендек дияргә була. Тик артын­нан куа килүчене күргәч, мал­кай тагын да кызулый төште. Тирә як тып-тын. Тукаебызның “Су анасы” шигыре күңелгә килә. Дөрес, мин аны үземчә үзгәртәм:

Сыер качадыр, мин куам,

Сыер чабадыр, мин чабам.

Шулкадәрле кыр тыныч,

Һичбер кеше юк ичмасам.

Тагын бераз баргач, еракта авылның бәрәңге бакчалары, абзарлар, йортлар шәйләнә баш­лады.

(Дәвамы бар).

Алмаз Гатиятуллин. Мөслим.