Гаилә – ил терәге
Ата-ана өстендә – балалар хакы. Алар өчәү: хәерле исем кушу, балага ислам тәрбиясе бирү, балаларыбызны хәерле кешегә никахлау.
Соңгысына тукталыйк. Булачак киленебез яки киявебезнең нинди булуын белү кирәк. Кияү белән килен үзебезгә ошаган бай кеше түгел, ә кызыбызга яки улыбызга тәңгәл килгән кеше булырга тиеш. Балаларының гаиләсе төзек һәм дәвамлы, әхлаклы булу турында ата-ана уйларга тиеш. Ислам дине балалар хакында болай ди: балаларның гаиләләре дәвамлы булсын өчен аларның 5 нәрсәгә тәңгәл килүе сорала. Дөрес, алар никах өчен шартлар түгел, ләкин бу шартлар үтәлсә, гаилә дәвамлырак булыр.
1. Дин. Балалар икесе дә ислам динендә булсын.
2. Диянәт – исламның нинди рәвештә үтәлүе. Әйтик, балабыз дини, ә кияү яки килен намазларын үтәми, ураза тотмый. Мин “мөселман” дисә дә, кызыбызны мондый егеткә бирү куркыныч, чөнки кызыбыз да бу егет белән иманын югалтырга мөмкин. Ул төзәлмәсә, кызыбызның да иманын югалтып, нәселебезнең имансыз юлдан китүе мөмкин.
3. Нәсел. Килен яки киявебезнең нинди нәселдән булуы. Ул нәселдә кемнәр булган: галимнәр яки сәүдәгәрләрме? Бу да шәригать тарафыннан ата-ана өстенә йөкләнгән.
4. Кәсеп, һөнәр. Кызыбызның яки улыбызның һөнәре нинди булудан чыгып, булачак киявебез белән киленебезнең дә кәсебен карарга кирәк. Әйтик, укытучы кызга укытучы яки табиб ир кирәктер. Ни өчен дигәндә, бер көнне аралашу өчен сүз бетәргә мөмкин, гаиләдәге учак суына башлый, җылылык кими.
5. Мал. Бай кешене сайлау түгел, шәригатьне дөрес аңларга кирәк, чөнки аның максаты – гаиләләрнең төзек булуы. Төрле байлыкка ия булган гаиләләр бар. Әлбәттә, ярлы егет бай кызны яратырга, ата-аналары сүзенә колак салмаска мөмкин. Ләкин мәхәббәт тә сүнәргә мөмкин бит. Бу очракта, ярый ла бер-береңә ихтирам, игътибар калса. Кызганыч, кайбер гаиләләрдә, ихтирам булмагач, мәхәббәт сүнгәннән соң гаилә дә таркала. Аз керемле егет бай кыз белән гаилә корып, көннәрдән бер көнне кыз, әтисе белән яшәгәндәге кебек иркен яши алмагач, иренә тискәре караш туарга, гаиләдә тавыш, бәхәс чыгарга мөмкин.
Әмма, кызганыч, бүгенге көндә ислами гаилә төзү яшьләр кулында кала бирә. Ата-аналар бу мәсләктән ерак торалар, чөнки әти-әниләр –намаздан ерак. Мәсьәлә яшьләр кулына күчә. Ничек кенә иманлы булмасын, тәҗрибәсез булгач, алар да ялгыша.
Хәләл җефет сайлауга кагылышлы кыйсса сөйләп китәм. Гомәр хәлифә булганда янына бер кеше килә, чөнки ул башка берәү белән сәүдә эшен башламакчы була. Ул: “Әй, мөэминнәрнең әмире, бу кеше белән сәүдәмне башламакчы булам. Нишләргә?” – дип сорый. “Син бу кешене беләсеңме?” – ди Гомәр. “Әйе”, – ди тегесе. Гомәр: “Ул синең күршеңме?” – ди. “Юк”, – ди теге кеше. “Аның белән сәфәрдә булганың бармы?” – ди Гомәр. “Юк”, – ди әлеге бәндә. “Аңа бурычка акча биреп караганың бармы?”, – дип сорагач та ул: “Юк”, – дип җавап бирә. “Бәлки, син бу кешенең мәчеттә намаз укыганын күргәнсеңдер?”, – ди Гомәр. “Әйе”, – ди бәндә. “Ул кешене бөтенләй белмисең бит. Ул вакытта аның хакында бу өч сорауга җавап бирә алган икенче кешене алып кил”, – ди Гомәр.
Пәйгамбәребез вафат булганга 2-3 ел гына. Исламның алтын вакытлары. Шуңа карамастан Гомәр, әлеге өч сорауга җавап бирә алмагач, намаз белән генә хисап кылмаган. Ә бүген – шундый бозык заманда, тирә-якта иманны кечерәйтүче гамәлләр булганда без кешене бер намаз белән генә бәяли алабызмы? Мәчет эчендә генә кешенең иманы сынала аламы? Иман, мәчеттән чыгып, бер адым атлагач сынала башлый. Тәүлектәге 24 сәгатьнең бер сәгатен намазга биреп, калган 23 сәгатьтә нәрсә кылырга мөмкин?! Менә нәрсә әйткән Гомәр!
Аллаһы Тәгалә Коръәндә гаилә хакында бик күп урында әйтә.
“Бакара” сүрәсенең 187нче аятендә әйтә: “Хатыннарыгыз сезгә – кием, сез – хатыннарга кием”. Ни өчен Аллаһ ир белән хатынны бер- берләренә кием дип әйткән? Адәм белән Һәваның гаурәт җирләре ачыла башлагач, Аллаһ аларга кием бирде. Беренчедән, ир кеше гаурәттән, бозык сүзләрдән, кеше күзеннән, хатыны ялганнардан саклый.
Мәхәббәткә генә салынып гаилә кору дөрес түгел. Пәйгамбәребез (с.г.в.) үзенең хәдисендә болай ди: “Тышкы кыяфәтенә, байлыгына, холкына карап никахланырга мөмкин, әмма иң хәерлесе – диненә карап”. Гаилә Аллаһка мәхәббәт нигезендә төзелсә, нык булыр иде. “Бу аятьләрдә уйлый белгән кешеләр өчен гыйбрәт бар”, – диде Аллаһ.
Ир-атларның хатыннарына хак-хокуклары.
1. Хатынга булган хәерле мөгамәлә. Аллаһ “Нисә” сүрәсенең 19нчы аятендә әйтә: “Хатыннарыгыз белән Аллаһ кушканча мөгамәлә кылыгыз”. Хатын-кызның хокукларын үтәр өчен Аллаһның әмерләрен белергә, Аллаһның кушканнарын үтәргә кирәк. Менә нинди зур җаваплылык ул гаилә! Габдулла ибн Габбас әйтә: “Мин хәләл җефетем өчен генә зиннәтләнүне яратсам, хатыным да минем өчен генә зиннәтләнүне ярата”.
2. Тәгълим – диннән гыйлем бирү. Әгәр ир кеше шәкерт сыйфатында калса, аның гаиләдә дәрәҗәсе бөек булырмы? Ул баш булудан мәхрүм ителә. Шуңа ир кеше гыйлем алырга тиеш.
3. Яхшылыкка чакыру, яманлыктан тыю. Аллаһ “Таһа” сүрәсенең 32нче аятендә әйтә: “Үзеңнең гаиләңне намазга өйрәт һәм шуңа сабыр ит. Без синнән ризык сорамыйбыз, ә үзебез ризыкландырабыз”.
4. Кирәк кадәр матди ягын тәэмин итү. Без бу йөкне хатыннарыбыз өстендә калдырсак, балаларга игътибар, тәрбия кими.
5. Ата кеше гаиләсен бөтен бозыклыклардан, явызлыклардан, золымннан, хәерсезлекләрдән сакларга тиеш.
Хатын - кызларның ирләренә хак-хокуклары.
1. Хатын-кыз гаиләдә үз урынын белергә тиеш. Хатын- кыз – патшаның акыллы вәзире, диләр: күп белсә дә, соңгы сүзне ире авызыннан әйттерсен.
2. Иренә итагать итү һәм хәерле мөнәсәбәттә булу: хәерле, йомшак сүз, Аллаһ кушканча мөгамәлә кору; ире рөхсәт итмәсә, беркемне дә кертмәс; ире рөхсәт итмәсә, беркая да чыкмас; иренең ризалыгы булмаса, малны сарыф итмәс; иренең рөхсәте булмаса, нәфел уразасын тотмас.
3. Хатын-кызның киеме һәм бизәнүе ире өчен булу шарт. Хатын-кыз үзенә кием, ислемай, бизәнү әйберләрен алганда ирләренең боларны яратуы хакында уйлыймы икән?! Шунысы бар: исламны белмәсәләр дә, ирләр шәригать кушуы буенча киенәләр, аларның гаурәт урыннары капланган. Хатын- кызларның киемнәре бер утрауда яшәүче кыргый халыклар киеменә охшап калды. Кыргыйларның диннәре, иманнары юк. Бу кисәтү түгелме? Иманыгыз булмаса, цивилизациядә яшәсәгез дә, кыргыйлар, хайваннар кебек яшәрсез. Иманын югалткан кеше – оятын, оятын югалткан кеше бар нәрсәсен югалта.
Рамил хәзрәт Юныс, Казанның Иске Таш мәчете имамы.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Безнең телеграм каналга кушылыгыз! Телеграм-канал
Нет комментариев