Халык санын алу башлана

Авыл хуҗалыгын кече исәпкә алу төгәлләнергә өлгермәде, халык са­нын алу башлана. Яр Чал­лы дәүләт статистика бүлегенең Мөслим райо­нындагы әйдәүче белгеч- эксперты Нурия Насыйро­ва белән әңгәмәбез халык санын алуның тәртибе һәм үзенчәлекләре турында бу­лыр.

– Нурия Назыймовна, җәй ахырында авыл хуҗалыгын кече исәпкә алу оешты­рылды. Ул ничек үтте? Нәтиҗәләр билгелеме инде?

– Авыл хуҗалыгын кече исәпкә алу Рәсәй күләмендә оештырылды һәм 29 июльдән 30 августка кадәр дәвам итте. Кече исәп (микропе­репись) төп күрсәткечләрне чикле күләмдә җыюны күздә тота. Быел исәпкә алу электрон форматта башка­рылды. Исәпкә алучылар мәгълүматларны планшет­та махсус программага керт­те, аннан информация Рос­стат мәгълүмат базасына күчерелде. Мәгълүматлар фаш ителми, алар бары тик статистика максатларында гына файдаланылачак.

Иң элек Мөслим районы территориясен исәпкә алу­ны районлаштыру эше баш­карылды, исәпкә алу участо­кларына бүлү, санаучы пер­соналга ихтыяҗ тикшерел­де. Авыл хуҗалыгын кече исәпкә алу участогына ва­кытлыча эшкә өч инструк­тор, уналты санаучы алынды. Алар төрле hөнәр ияләре ара­сыннан сайланды һәм укы­тылды. Мөслим районын­да 8007 объект кече исәпкә алынды. Шулардан: дүртесе – авыл хуҗалыгы оешмасы, 77 крестьян-фермер хуҗалыгы һәм шәхси эшмәкәр, 7926 шәхси хуҗалык. Фермер хуҗалыклары электрон исәпкә алу системасын­да санау үттеләр, ә шәхси җуҗалыкларны переписчи­клар хуҗалыкларда йөреп са­нады.

– Исәпкә алу барышын­да нинди кызыклы фактлар ачыкланды?

– Биш ел эчендә шәхси хуҗалыкларда маллар саны кимегән һәм бу тенденция дәвам итә. Кошчылык белән шөгыльләнүчеләр арткан. Шәхси хуҗалыкларында яшелчә, җиләк-җимеш үстерүчеләр экзотик үсемлекләргә өстенлек бирә башлаган. Әстерхан чикләвеге, миндаль, киви, абрикос үстерүче район­дашларыбыз бар. 16 кило­граммлы карбыз, 8 кило­граммлы кавын үстерүчеләр булган. Райондашлары­быз виноградның күптөрле сортларын үстерәләр. 2016 елдагы исәпкә алу белән чагыштырганда, шәхси хуҗалыкларда газон һәм де­коратив үсемлекләр шактый мәйданны алып тора.

– Нурия Назыймовна, Бөтенроссия халык санын алу кайчан башлана һәм ни­чек башкарылачак?

– Бөтенроссия халык са­нын алу 2021нче елның 15 октябреннән 14 ноябрьгә кадәр барачак. Халык санын алу аның демографик, икъти­сади һәм социаль характери­стикаларын ачыклау макса­тыннан үткәрелә. Ул өч төрле ысул белән башкарыла: дәүләт хезмәтләре порталы аша, пе­реписчиклар ярдәме белән һәм исәпкә алуны стационар участокта үтү мөмкинлеге дә тудырыла. Респондент үзенә уңайлы ысулны сайлый. Һәр ысулда да сораулар, таләпләр бер.

Мөслим районы алты уча­стокка бүленде. Участокларда 6 контролер, 35 переписчик, 1 инструктор һәм 1 вәкаләтле вәкил эшләячәк. 1 исәп алу­чыга якынча 550 респондент туры килә.

– Көндез күпчелек – эштә. Кайберәүләр, өйдә булып та, капкалары бикле булырга мөмкин. Халык белән очра­шу кыенлыклар тудырмас­мы?

– Халык белән аралашу өчен переписчикларга, ре­спондентлар эштән кайт­кач, кич, кайвакыт төнлә дә йөрергә туры киләчәк. Шуңа күрә, иминлекне тәэмин итү өчен, урамнарның яктыр­тылуы әһәмиятле. Төрле статустагы гаиләләр бар. Тәртипсез тормыш алып ба­ручылар, төрле авырулар белән очрашырга туры килә. Алда торган бурычларны авырлыкларсыз хәл итәрбез, дип өметләнәм. Райондашла­рыбыз исәпкә алучыларны ачык йөз белән каршы алыр­лар дип ышанам. Тагын бер үтенечем бар: шәхси ихата­ларда яшәүчеләр этләрен бәйдән ычкындырмасынар иде.

Римма Афзалова.